Đến thăm Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, du khách sẽ được giới thiệu tham quan, tìm hiểu khá nhiều hiện vật quan trọng, độc đáo, góp phần làm nên chiến thắng lừng lẫy năm châu 70 năm về trước. Một trong những hiện vật ấy là chiếc xe đạp thồ huyền thoại.

Hàng dài xe thồ trên đường ra chiến dịch. Ảnh: TTXVN

Nghe âm thanh phóng sự:

Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, hơn 20 nghìn chiếc xe đạp thồ được huy động tham gia, hoạt động trên suốt chiều dài gần 1.500km. Xe đạp thồ trở thành loại phương tiện vận chuyển chính, cơ động, năng suất.

Những chiếc xe đạp thồ được ví như “vua vận tải” chiến trường. Sự linh hoạt, nhỏ gọn, cơ động hơn phương tiện có động cơ nên những chiếc xe đạp thồ có thể di chuyển trên mọi địa hình đồi núi, sông suối để vận chuyển vật tư cồng kềnh, chất lỏng (xăng, dầu), lại không cần nhiên liệu, dễ sửa chữa, dễ ngụy trang và có thể đi trong mọi điều kiện thời tiết.

Việc vận chuyển bằng xe đạp có hiệu quả cao trên những cung đường mòn nhỏ hẹp, khúc khuỷu. Nói về kỳ tích xe đạp thồ trong chiến dịch Điện Biên Phủ, ông Thái Hữu Hoành, Đại đội 292, đội Thanh niên xung phong 34 chống Pháp, cho biết: “Tôi rất cảm phục anh em. Lai rất nặng, hai bên hai tải đầy, phía trước là một tải. Khi xuống dốc, một hoặc hai người kéo đằng sau, khi xe xuống đến dốc thì lại quay lại đẩy xe. Hết xe này đến xe khác mà ban đêm chứ không phải ban ngày, không thấy nhau nhưng họ đẩy rất khỏe. Mồ hôi đầm đìa nhưng họ rất kiên cường và dũng mãnh”.

Lúc đầu, mỗi xe đạp thồ chỉ chở được 80 - 100kg, sau nhờ các sáng kiến cải tiến đơn giản mà hiệu quả của các dân công, mức trọng tải được nâng dần lên 150kg, rồi 200kg. Năng suất xe đạp thồ cao hơn nhiều lần so với việc dân công gánh bộ.

Binh đoàn xe đạp thồ trên đường ra chiến dịch. Ảnh: TTXVN

Nhờ những chiếc xe đạp thồ, trong suốt quá trình diễn ra chiến dịch Điện Biên Phủ, quân đội Việt Nam không bị gián đoạn về lương thực, thực phẩm, thuốc men và những nhu yếu phẩm cần thiết.   

Nhớ lại những ngày tháng vận chuyển hàng, ông Trần Khôi, cựu dân công xe thồ phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ, chia sẻ: “Tất cả các tỉnh, các huyện miền núi đều tham gia, có cả thuyền bốc hàng, rồi ô tô, xe ngựa…. giống như ngày hội. Anh em đi với tinh thần làm sao hàng đến cho nhanh, đảm bảo cho chiến trường có đủ lương thực, ăn no, đánh to, thắng lớn”.

Suốt thời gian diễn ra chiến dịch Điện Biên Phủ, dưới mưa bom bão đạn của đối phương, từng đoàn dân công hoả tuyến với xe thồ, quang gánh, ngựa thồ, hay sử dụng bè mảng…mang theo vũ khí, lương thực, thuốc men, vượt hàng trăm km đường núi cao, đèo sâu vào mặt trận.

Trong gian khó và hiểm nguy, đã xuất hiện những kiện tướng vận tải bằng phương tiện thô sơ chưa từng có trên thế giới như "kiện tướng xe thồ" Ma Văn Thắng (dân công tỉnh Phú Thọ) lập kỷ lục vận chuyển trên 3,5 tạ/1 chuyến, Cao Văn Tỵ (dân công tỉnh Thanh Hóa) vận chuyển được 3,2 tạ/một chuyến.

Chỉ bằng sức người và phương tiện vận tải thô sơ, lực lượng dân công đã cùng vận tải cơ giới đưa được trên 25 nghìn tấn vũ khí, lương thực thực phẩm vào phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ.

Người Pháp khi bắt đầu sang xâm chiếm Việt Nam đã mang theo những chiếc xe đạp như một chỉ dấu của văn minh phương Tây. Kết thúc gần 100 năm đô hộ Việt Nam, quân đội Pháp không ngờ có ngày họ lại bị đánh bại bằng chiến dịch Điện Biên Phủ có sự tham gia của những chiếc xe đạp thồ. Đại tá, Tiến sĩ Vũ Tang Bồng, Nguyên Trưởng Phòng Lịch sử kỹ thuật hậu cần quân sự, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, cho biết: “Những chiếc xe đạp thồ như một biểu tượng của tinh thần, ý chí của con người Việt Nam. Những chiếc xe đạp thồ đã đánh bại tướng Nava”.

Sách, báo, tài liệu của nhiều nước khi viết về trận Điện Biên Phủ đều gọi những chiếc xe đạp thồ là một trong những điều kỳ diệu trong lịch sử chiến tranh.

Với khẩu hiệu "Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng" lực lượng dân công nói chung và dân công hoả tuyến nói riêng đã sử dụng những chiếc xe đạp thồ vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ để vận chuyển lượng lớn lương thực, thực phẩm, phục vụ cho chiến dịch Điện Biên Phủ, góp phần làm nên chiến thắng vĩ đại "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" 70 năm về trước.