Suốt cuộc đời đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng con người, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ có một ham muốn tột bậc là làm sao cho nước Việt được hoàn toàn độc lập, dân Việt được hoàn toàn tự do, ai cũng có quyền mưu cầu hạnh phúc. Bởi vậy, trong bản Di chúc của Người, tư tưởng vì con người và giải phóng con người thấm đượm chủ nghĩa nhân đạo cao cả và triết lý nhân sinh mà Người đã dày công xác lập.

Vấn đề con người và tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh được thể hiện trong Di chúc là tình yêu thương đối với tất cả mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội. Không chỉ viết trong Di chúc là "để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng" mà Người đã dành cả cuộc đời cho dân tộc, cho mong muốn lớn nhất là nước Việt được hoàn toàn độc lập, đồng bào được hoàn toàn tự do, ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.

Chăm lo đến lợi ích con người

Giáo sư, Tiến sỹ Mạch Quang Thắng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, khẳng định không phải ngẫu nhiên mà trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết “công việc đầu tiên là đối với con người”. Người dặn các thế hệ cách mạng phải chăm lo đến lợi ích của con người và Đảng cầm quyền có kế hoạch thật tốt để chăm lo đời sống nhân dân. 

Theo Giáo sư, Tiến sỹ Mạch Quang Thắng: "Quyền con người là quyền được sống, quyền được tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc. Đấy là giá trị toàn nhân loại mà Hồ Chí Minh tiếp thu được, vận dụng vào Việt Nam là quyền được giải phóng dân tộc. Như Người nói, chúng ta đấu tranh giành được độc lập mà dân không có tự do thì độc lập không có nghĩa lý gì. Con người phải sống trong hòa bình, ấm no hạnh phúc, đấy là tư tưởng Hồ Chí Minh, và điều này cũng thể hiện trong Di chúc của Người".

Cũng xuất phát từ cuộc sống tự do và hạnh phúc của con người mà lòng nhân ái của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành cho những người cùng khổ nhất trong xã hội tức là những người công nhân và nông dân. Với trái tim đầy tình yêu thương, Chủ tịch Hồ Chí Minh thấu hiểu và đồng cảm với nỗi thống khổ vì áp bức bất công, vì những gian lao, mất mát trong chiến tranh của nhân dân lao động từ miền xuôi đến miền ngược. Người đề nghị: “miễn thuế nông nghiệp một năm cho nông dân để đồng bào thêm niềm phấn khởi, đẩy mạnh sản xuất sau nhiều năm liên tục góp sức người, sức của, vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, giành độc lập, tự do cho Tổ quốc”. Trong Di chúc, Người căn dặn: “phải có một chính sách đặc biệt đối với mọi tầng lớp nhân dân đã vì Tổ quốc mà hy sinh”. Theo Người, đó là công việc nhất thiết phải làm, dẫu khó khăn, phức tạp đến mấy cũng phải ra sức làm…

Tiến sỹ Chu Đức Tính, nguyên Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh, cho biết: "Trong bản Di chúc dặn lại toàn Đảng trước lúc đi xa, Bác đã nối tiếp truyền thống các vị vua anh minh trong lịch sử dân tộc mà nghĩ đến chuyện sau chiến tranh trong việc bình công, báo công và chăm lo những người đã đóng góp cho cách mạng. Bác thấu hiểu những người nông dân là những người vất vả, cực khổ nhất. Đây là 1 sự quan tâm thiết thực của chủ tịch Hồ Chí Minh. Bên cạnh quan tâm chung là dặn Đảng ta quan tâm đến đời sống nhân dân, Người thiết thực miễn thuế 1 năm cho nông dân. Cho đến nay Đảng ta thực hiện xuất sắc chủ trương này".

Đảng phải không ngừng chăm lo cho đời sống nhân dân

Với mong ước về một xã hội phồn vinh, hạnh phúc cho nhân dân, trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại lời di huấn thiêng liêng “Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hóa, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân”. Trong những năm thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, lời di huấn này của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành kim chỉ nam cho những quyết sách của Đảng và Nhà nước.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Trọng Phúc, Nguyên Viện trưởng Viện lịch sử Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, cho rằng: "Quan tâm bao trùm của Đảng trong thực hiện Di chúc và chúng ta đã cố gắng thực hiện tốt nhất lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với con người  khi thực hiện công cuộc đổi mới. Hiện nay Đảng và Nhà nước thực hiện tốt chính sách đối với người có công; thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 về đổi mới căn bản giáo dục; nghị quyết Trung ương 9 về phát triển văn hóa con người. Theo tôi, Đảng vừa quan tâm lợi ích chân chính của con người nhưng đồng thời phát huy nhân tố con người trong sự nghiệp phát triển đất nước".

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngoài những giá trị lịch sử, chính trị, thực sự là một Di chúc thấm đượm tình thương yêu vô hạn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với đồng bào, đồng chí và bạn bè quốc tế. Sau 50 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng cộng sản Việt Nam đã đề ra và lãnh đạo nhân dân thực hiện thành công đường lối đổi mới, đưa đất nước từng bước ra khỏi khủng hoảng, ổn định và không ngừng nâng cao đời sống nhân dân. Tư tưởng nhân văn cao cả trong Di chúc đang tiếp tục soi sáng những bước đường của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam đi đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.