Lịch sử chống ngoại xâm của Việt Nam, chỉ tính riêng giai đoạn 1945 - 1975, nhân dân Việt Nam liên tiếp phải chống lại cuộc chiến tranh xâm lược của hai đế quốc lớn với 42 chiến dịch tiêu biểu, trong đó Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử (từ 26 - 30/04/1975) đóng vai trò kết thúc “cuộc chiến tranh” 30 năm giành độc lập, tự do của nhân dân Việt Nam.

Tất cả các lực lượng chiến lược được huy động cho chiến dịch này. Ngày 26/04/1975, các binh đoàn chủ lực của quân giải phóng siết chặt vòng vây xung quanh Sài Gòn. 17 giờ, Chiến dịch Hồ Chí Minh chính thức bắt đầu. Đại tá Nguyễn Hoàng Vỵ, nguyên trợ lý tác chiến, Bộ Chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh, cho biết: "Khi đó lực lượng của quân ngụy cũng yếu hẳn, tan rã nhiều. Yếu tố táo bạo trong chiến dịch Hồ Chí Minh là nhằm mục tiêu vào Dinh Độc Lập và Bộ Tổng tham mưu. Tấn công mạnh, phải tiêu diệt bằng được".

Bộ đội Tăng thiết giáp quyết tâm lên đường vào Nam chiến đấu. Ảnh Tư liệu.

Trước ngày nổ súng mở màn, các đơn vị đặc công và lực lượng vũ trang tại chỗ có nhiệm vụ đánh và giữ các cầu quan trọng, dẫn đường cho các binh chủng chủ lực đánh chiếm những mục tiêu ở nội thành; phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền ở cơ sở. Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân, Đại tá Nguyễn Văn Tàu, nguyên Chính ủy Lữ đoàn 316 đặc công biệt động, cho biết: "Thông thường quân giải phóng ở các nước có phi cơ, pháo binh, xe tăng. Nhưng chúng ta ở đây lại khác, đó là quan điểm chiến tranh nhân dân. Mà dân Sài Gòn lại hướng về cách mạng, tin tưởng Đảng, tin tưởng Cụ Hồ".   

Chiến dịch Hồ Chí Minh làm được điều kỳ diệu, hiếm có trong lịch sử chiến tranh: Giải phóng thành phố Sài Gòn hầu như nguyên vẹn, hạn chế đổ máu và ít tổn thất. Đề ra phương châm tác chiến chiến dịch: “Thần tốc, táo bạo, bất ngờ, chắc thắng”, nhưng tài thao lược theo cách “Đánh bằng mưu kế, thắng bằng thế thời”, kết thúc chiến tranh có lợi nhất cho sự phát triển của đất nước.

Chỉ 5 ngày quyết chiến chiến lược (từ 26-30/4/1975), Chiến dịch Hồ Chí Minh đã làm tan rã toàn bộ chính quyền, quân đội, cảnh sát của Việt Nam Cộng hòa từ Trung ương đến các địa phương còn lại ở miền Nam, gồm trên 45 vạn quân.