Người Dao ở Việt Nam có rất nhiều ngành. Mỗi ngành lại có bản sắc văn hóa riêng, từ nhà ở đến tập quán canh tác, tiếng nói, các nghi lễ trong tín ngưỡng dân gian, lễ cưới, lễ tang…

Và một trong những điểm dễ phân biệt giữa các ngành Dao đó là bộ trang phục truyền thống. Với cộng đồng người Dao Khâu ở huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu cũng vậy, bộ trang phục truyền thống của bà con rất riêng có, khác biệt so với các ngành Dao khác trong vùng.

Trang phục của người Dao Khâu được chia làm hai loại là thường phục và lễ phục, trong cuộc sống lao động và sản xuất người Dao Khâu mặc giản dị, nhưng những dịp trọng đại như lễ tết, cưới hỏi thể hiện sự trang trọng và phải phù hợp với từng hoàn cảnh của từng sự kiện.

Phụ nữ Dao Khâu đi trảy hội.

Trang phục thường ngày của các bà, các mẹ người Dao Khâu.

Trang phục của con trai và đàn ông người Dao Khâu là áo tứ thân gồm có bốn túi, cổ áo đứng cao 5 phân, áo cài bằng cúc vải dài. Quần ống rộng, thắt lưng bằng vải đỏ hoặc da bò, da lợn.

Để làm một bộ trang phục của nữ giới, người Dao Khâu dùng vải bông và vải chàm sau đó thêu thùa hoa văn từng phần sau đó cắt may ghép lại thành bộ.

Cùng với đó là bộ trang sức bằng bạc tạo nên tổng thể hoàn chỉnh với màu sắc trầm đen mà sang trọng.

Người khéo tay hay làm thì thời gian hoàn thành trang phục của nữ giới phải mất một năm.

Điểm nhấn trên trang phục của phụ nữ Dao Khâu là những chi tiết hoa văn trên chiếc quần được thêu từ 13- 14 hàng hoa văn khác nhau bằng bảy màu chỉ trên nền vải bông dệt thô đen.

Trang phục của con gái lúc còn bé dưới 14 tuổi thì mặc áo tứ thân, nẹp chéo từ cổ áo sang nách bên phải ( Tiếng Dao gọi là “Tầm Kiêm Lui”).

Sau lưng có đeo một tua chỉ đỏ sâu hạt cườm và đồng bạc, quần ống rộng, đầu đội khăn khổ hẹp dài ba sải màu đen nhuộm tràm.

Từ 14 tuổi trở lên thì mặc quần áo người lớn (Tiếng Dao gọi là “ Lùi lành lui”- nghĩa là áo có nẹp thẳng thêu ở trước ngực). Áo tứ thân dài đến chấm bàn chân, xẻ nách. Các mép áo có viền vải xanh da trời. Nẹp áo thêu hoa văn. Có các núm chỉ đỏ chạy suốt từ sau gáy về tới chân nẹp. Hai cạnh và chân nẹp có đeo các tua chỉ đỏ.

Đằng sau gáy chiếc áo của phụ nữ Dao Khâu có 5 tua chỉ đỏ dài quá lưng, mỗi tua gồm một đồng bạc và ba sâu hạt cườm đính chỉ đỏ. Thắt lưng bằng vải khổ hẹp (rộng 25-30 phân) dài 5 sải, được thêu các hoa văn tinh tế độc đáo, thắt ngoài áo.

Các vạt áo được gấp lên theo một nếp cố định dắt vào thắt lưng. Đằng trước trang phục của phụ nữ Dao có miếng vải che từ bụng xuống tới bắp chân. Miếng vải che (tiếng Dao Khâu gọi là Plống) cũng bằng vải đen, bốn xung quanh có viền bằng vải xanh da trời tạo thành cái khung, đầu trên có dây thắt lưng.

Đầu phụ nữ Dao Khâu đội khăn to bằng vải thô đen khổ hẹp dài 5 sải tay, cuốn xếp trên đầu thành hình tam giác cân. Mùa đông phụ nữ Dao còn cuốn thêm sà cạp, bằng vải thô, dài một sải rưỡi mỗi chân.

Người phụ nữ Dao Khâu rất biết cách sử dụng trang sức để tôn thêm vẻ đẹp thanh khiết, đoan trang của mình.

Do vậy trang sức của phụ nữ Dao Khâu cũng vô cùng đa dạng và đặc sắc, thể hiện văn hóa Dao Khâu một cách rõ nét như vòng cổ, vòng tay, hoa tai, cúc bạc và dây xà tích.

Cổ tay phải đeo hai vòng tay đầu rồng tiếng Dao Khâu gọi là Chiềm Coong.

Trong bộ trang sức của phụ nữ Dao, đặc biệt hơn cả là ba bộ xà tích. Hai bộ xà tích sẽ được chị em cài từ thắt lưng sau đó cài ngược lên cổ áo, bộ còn lại sẽ được cài ở thắt lưng. Xà tích tiếng Dao gọi là “Zèng sim lỉm”, thường được dùng để đeo chìa khóa và những đồ nữ trang nhỏ khác.

Xà tích được chế tác bằng phương pháp thủ công hết sức tỷ mỷ. Một bộ xà tích bao gồm hai dây đeo, các hình con chim, con cá, quả chuông, hình trống hay hình móng vuốt hổ, dao nhíp… đều được làm bằng bạc. Trên nền chàm, màu trắng của bộ xà tích càng thêm nổi bật. Mỗi bước đi của chị em phụ nữ bộ xà tích phát ra những âm thanh, tạo sự duyên dáng cho các cô gái Dao Khâu.