Năm 2017, Đại sứ quán Việt Nam tại Algerie đã phối hợp với các cơ quan chức năng, địa phương trong nước giúp gia đình anh Ali Khizan tìm kiếm thân nhân của mẹ anh là bà Vũ Thị Nam ở Hoa Lư, Ninh Bình. Tuy nhiên, gia đình anh Ali Khizan chưa có điều kiện về thăm thân nhân quê mẹ.

Lời đề nghị của chị Chettab Zouina, về việc tìm lại người thân ở Việt Nam, cũng như những lời đề nghị khác của nhiều gia đình có hoàn cảnh tương tự tại đây, canh cánh trong lòng những cán bộ đại sứ quán chúng tôi.

Chị Chettab Zouina đưa ra những thư từ, tài liệu của mẹ, bà Chettab Zouinavà kể với chúng tôi về hoàn cảnh gia đình mình.

Bà Phạm Thị Thu Fatma luôn đau đáu một lần về thăm quê hương. Và con của bà muốn học tiếng Việt để hoàn thành ý ý nguyện ấy.

Mẹ chị là bà Phạm Thị Thu Fatma, sinh năm 1937 ở Ý Yên, Nam Định, con ông Pham Van Duan và bà Nguyen Thi Chuyen.

Ông Chettab Rabah, sinh 1921, người Algérie, nguyên là lính trong quân đội Pháp ở Việt Nam trước những năm 1954. Người cha đã mất của Chettab Zouina không kể rõ từ năm nào và bằng cách nào ông trở về với hàng ngũ Việt Minh và giúp đỡ Quân đội Việt Nam trong kháng chiến chống Pháp cho đến thắng lợi Điện Biên Phủ 1954. Nhưng vì những hoạt động tích cực cho cách mạng Việt Nam mà sau đó, sau đó ông được ở lại miền Bắc Việt Nam, tham gia lao động tại một nông trường ở Ba Vì và năm 1958 kết hôn với bà Pham Thi Thu. Ngày 5/1/1960, ông Chettab Rabah đã được Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tặng thưởng "Huy chương Chiến thắng hạng Hai" do đã có thành tích trong thời kỳ kháng chiến (Huy chương do chính Bộ trưởng Bộ Quốc phòng - Đại tướng Võ Nguyên Giáp ký).

Ở Việt Nam, ông bà sinh 3 người con là anh Sơn (1959), chị Hà (1961) và chị Thủy (1964, nay chính là cô Chettab Zouina, lúc hồi hương mới được 6 tháng tuổi). Nhưng năm 1964 sau sự kiện Vịnh Bắc Bộ và khả năng Mỹ mở rộng cuộc chiến tranh ra miền Bắc Việt Nam, được sự thỏa thuận của hai Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ CH Algérie Dân chủ và Nhân dân, một số gia đình vợ Việt Nam, chồng Algérie được hồi hương về Algérie sinh sống.

Theo bà con cộng đồng ở đây cho biết, lúc đó có khoảng 46 - 48 gia đình như vậy được hồi hương về Algérie, sau này gia đình của họ và các con cháu chắt tạo thành cộng đồng người Việt Nam tại Algérie như hiện nay).

Về đến Algérie năm 1964, lúc đó tuy còn nhiều khó khăn về kinh tế, xã hội nhưng họ cùng với những gia đình khác cũng được Chính phủ Algérie quan tâm thu xếp chỗ ăn, ở đảm bảo công bằng như những người Algérie khác. Gia đình họ đã có thêm 5 người con nữa, tới nay cộng với dâu rể cháu chắt đã trở thành một đại gia đình đông đảo.

Năm 1966, ông Phạm Xuân Diễn hoặc Phạm Đông Diễn (em trai bà Pham Thi Thu), khi đó là giáo viên tại Trường phổ thông xã Pú Dao, huyện Mường Lay, tỉnh Lai Châu, đã viết thư gửi, gửi ảnh gia đình cho chị gái là bà Pham Thi Thu, hỏi thăm tình hình sinh hoạt của gia đình, động viên chị gái và khuyên cố gắng, đợi khi Việt Nam hòa bình, thống nhất thì gia đình lại đoàn tụ... Kể từ đó, 53 năm qua, gia đình chị và họ hàng ở trong nước mất liên lạc với nhau.

Năm 2002 bà Pham Thi Thu đã cùng một cô con gái làm thủ tục định về Việt Nam để thăm thân nhưng chẳng may bà bị bệnh và mất trước chuyến đi chỉ ít tuần, Năm 2007 ông Chettab Rabah cũng ra đi. Nay các con của ông bà (8 người, anh chị em của Zouina) đều được học hành đến nơi đến chốn và trưởng thành, có gia đình riêng nhưng vẫn có liên hệ và đoàn kết gắn bó với nhau theo đúng phong tục tập quán của người Việt Nam và người Algérie; các con của ông bà người làm kiến trúc sư, bác sỹ sản khoa, dược sỹ, nhà thầu xây dựng hoặc doanh nghiệp, có người đang làm ăn sinh sống ở Canada, Pháp, còn lại đều sinh sống ở Algérie...

Liên tục từ trước đến nay, mỗi dịp Quốc khánh hoặc Tết cổ truyền của Việt Nam (bà con ở đây gọi tắt là Tết cộng đồng), cả đại gia đình đều đến ĐSQ để chúc mừng và liên hoan chung vui với các đại gia đình khác và cũng luôn duy trì mối liên hệ với ĐSQ.

Từ những thông tin chị Chettab Zouina cung cấp, ngày 27/5/2019, Đại sứ quán Việt Nam tại Algérie đã có văn thư gửi UBNNVNVNONN - Bộ Ngoại giao và Bộ Công an nhờ giúp tìm kiếm địa chỉ của ông Phạm Xuân Diễn là em trai bà Pham Thi Thu. ĐSQ cũng hướng dẫn chị Chettab Zouina gửi thông tin tới chuyên mục "Như chưa hề có cuộc chia ly" của Đài Truyền hình Việt Nam để đề nghị tìm giúp người thân. Song song với đó, một người bạn tôi là ông Nguyễn Mạnh Trường, nguyên cán bộ Nhà xuất bản Văn học, cũng nhanh chóng đưa tin tìm kiếm người thân lên trang Facebook. 

FĐại sứ quán đến thăm gia đình các con của ông bà Chettab Rabah và Phạm Thị Thu

Ngày 22/6, Đại sứ quán Việt Nam tại Algérie đã tổ chức đoàn đến thăm, động viên gia đình, do Đại sứ Phạm Quốc Trụ dẫn đầu. Đây là dịp mừng vui để cả đại gia đình tập trung đón tiếp đoàn đại sứ quán, tất cả 8 anh chị em (con của ông bà Pham Thi Thu và Chettab Rabah) cùng vợ, chồng họ và các cháu trai, gái, dâu, rể đủ mọi thế hệ, mọi lứa tuổi đều có mặt.  

Hiểu hơn về ý nghĩa kỷ vật của cha, họ rất vui và tự hào.

Kỷ vật mà họ còn giữ lại là bức thư, ảnh mà ông cậu gửi cho bà mẹ và đặc biệt là tấm "Huy chương Chiến thắng hạng Hai" của ông bố, họ nâng niu mang ra khoe và khi được chúng tôi giải thích là huy chương này Chính phủ Việt Nam dành tặng cho những người có công, thành tích trong kháng chiến chống Pháp, họ bày tỏ rất vui và tự hào vì bố mình đã góp phần giúp Việt Nam đánh đuổi thực dân Pháp, coi đó là một phần biểu tượng tình đoàn kết gắn bó truyền thống Algérie - Việt Nam từ đó cho mãi đến bây giờ.  

Và, cũng chỉ trong thời gian ngắn khoảng 1 tháng, các tin vui dồn dập được gửi về cho ĐSQ. Đầu tiên là các facebooker nhiệt tình, tốt bụng đã biết và cung cấp thông tin, số điện thoại của ông Phạm Xuân Diễn. Tiếp đó là sự quan tâm, nhiệt tình giúp đỡ của các cơ quan chức năng trong nước (như UBNNVNVNONN, Ủy ban Nhân dân tỉnh Điện Biên, Sở Ngoại vụ Điện Biên, Ủy ban Nhân dân huyện Mường Chà - Điện Biên, Bộ Công an, Công an tỉnh Điện Biên, Công an huyện Mường Chà...) đã phối hợp tìm kiếm, cung cấp thông tin, địa chỉ, số điện thoại của ông Phạm Xuân Diễn.

Thì ra ông Diễn là cán bộ dưới xuôi, được cử lên Lai Châu làm công tác giáo dục, sau nghỉ hưu về quê sinh sống, nay ở cùng gia đình tại Ý Yên, Nam Định. Về phần mình, ông Diễn cho biết gia đình ông đã mất liên lạc với chị là bà Pham Thi Thu từ hơn năm chục năm qua, nay nghe tin nối lại được liên lạc với các cháu con bà Thu, ông rất xúc động và mong các cháu về thăm để có dịp đoàn tụ...

Những thông tin về người thân, họ hàng của chị Chettab Zouina ở Việt Nam đã được ĐSQ thông báo ngay cho chị và niềm vui của gia đình như được nhân đôi khi các con, cháu của gia đình cũng được mời về dự chương trình Trại hè 2019 do UBNNVNVNONN tổ chức.

Và thế là trong tháng 7/2019 này, cả gia đình chị háo hức về nguồn. Vợ chồng chị thì về thăm gia đình hai ông cậu ở Nam Định kết hợp du lịch Việt Nam; còn 2 con, cháu sẽ tham dự Trại hè. ĐSQ hết sức quan tâm ủng hộ và tạo mọi điều kiện thuận lợi để gia đình chị đạt nguyện vọng như: cấp Giấy miễn thị thực và cấp thị thực cho 4 thành viên của gia đình, tư vấn cho gia đình những thông tin cần thiết khi về thăm Việt Nam, giới thiệu người đón tiễn, phiên dịch khi cần thiết và giải thích, nhắc nhở các cháu chấp hành tốt các chương trình, quy định của Trại hè.

Chettab Zouina đã thay mặt các anh chị em lần đầu tìm về thăm quê mẹ.

Qua quá trình giảng dạy ở lớp học tiếng Việt, các buổi gặp gỡ, tiếp xúc trực tiếp với cộng đồng ta tại Algérie... đến việc giúp bà con tìm lại người thân, họ hàng ở Việt Nam sau hơn nửa thể kỷ xa cách, mất liên lạc, chúng tôi nhận thấy người Algérie nói chung và người gốc Việt, lai Việt tại Algérie nói riêng đều có tình cảm yêu mến đối với Việt Nam, tự hào về Việt Nam. Tuy xa xôi, cách trở về địa lý, nhưng bà con đều mong muốn có dịp trở về thăm lại cội nguồn. Còn chúng tôi, những “giáo viên tình nguyện” thì chỉ hy vọng rằng họ sẽ học tốt tiếng Việt, sẽ tìm hiểu sâu hơn về Việt Nam, sẽ về thăm Việt Nam nhiều hơn để góp phần đưa quan hệ hai nước Việt Nam - Algérie ngày càng gắn bó thân thiết, hữu nghị hơn...