Nghệ sĩ Ưu tú Sang Sết (tên thật là Thạch Sết) sinh năm 1952 là người dân tộc Khmer ở tỉnh Trà Vinh. Ông là nhà nghiên cứu văn hóa dân tộc Khmer, nhà lý luận, phê bình sân khấu, có nhiều đóng góp cho việc bảo tồn và phát triển văn hóa Khmer.

Nghệ sĩ Ưu tú Sang Sết am hiểu và thực hành được nhiều kỹ năng văn hóa dân gian dân tộc Khmer thông qua quá trình học hỏi, sưu tầm, nghiên cứu và sáng tác từ năm 1976. Từng học Đại học sân khấu, ra trường, ông Thạch Sết không ngừng tìm tòi, nỗ lực sáng tác, truyền nghề cho lớp trẻ. Lợi thế của ông là được hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật chuyên nghiệp là đoàn nghệ thuật Ánh Bình Minh của tỉnh Trà Vinh 14 năm (1976 - 1990) và kinh qua các chức vụ quản lý về lĩnh vực văn hóa, xã hội, như: Trưởng phòng nghiệp vụ Sở Văn hóa, Thông tin và Thể thao tỉnh Trà Vinh (1990 - 1993); Giám đốc Trung tâm văn hóa tỉnh Trà Vinh (1993 - 1999); Phó Chủ tịch Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Trà Vinh (1999 - 2004); Phó Giám đốc Đài phát thanh truyền hình tỉnh Trà Vinh (2004 - 2012).

Nghệ sĩ ưu tú Thạch Sết. Ảnh Ngọc Anh

Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết cho biết: "Nghệ thuật sân khấu, múa, văn học đó là những công trình tôi đã và đang làm. Những công trình nghiên cứu này đang được Trung ương đầu tư, in ấn và phổ biến toàn quốc, các thư viện các tỉnh đều có. Việc làm hàng ngày của tôi là biên soạn, biên tập, xuất bản, chịu trách nhiệm về đặc san văn nghệ Khmer tỉnh Trà Vinh. Đây là một đặc san bằng tiếng Khmer duy nhất của Nam Bộ dùng chung cho cả khu vực Nam Bộ và các tác giả không chỉ không chỉ ở trong tỉnh Trà Vinh mà ngoài tỉnh đều tham gia. Đặc san văn nghệ tỉnh Trà Vinh tới nay có 31 số. Mỗi số 50 trang, trường hợp số đặc biệt số có 150 trang bằng chữ Khmer. Tôi cũng soạn giáo án dạy phong tục lễ nghi dân tộc người Nam Bộ đã in thành sách giáo trình năm 2012."

Một số tác phẩm, công trình sáng tác của Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết

Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết là tác giả của hàng chục cuốn sách (nghệ thuật sân khấu Dù Kê Khmer Nam Bộ; nghệ thuật múa Rô-băm; phong tục cưới hỏi dân tộc Khmer Nam Bộ, tiểu từ điển tranh ký tự dân tộc Khmer…). Trong đó, công trình nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ, là công trình nghiên cứu đầy tâm huyết của ông được Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Trà Vinh và với Nhà xuất bản văn hóa dân tộc phát hành năm 2019. Đây là công trình quy mô, công phu mang tính tổng kết những thành tựu nghiên cứu về loại hình nghệ thuật sân khấu Dù kê của đồng bào Khmer Nam Bộ. Nhắc tới Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết, Thượng tọa Kim Mạnh, Hội viên của Hội văn học nghệ thuật tỉnh Trà Vinh, Hội viên Hội văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam, đánh giá: "Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết là nghệ sĩ giỏi, có năng khiếu đặc biệt và cũng lâu năm rồi. Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết có mặt mạnh một là sáng tác bài hát, thơ, sáng tác hát tuồng, dù kê rất hay, giỏi dịch từ tiếng Khmer sang tiếng Việt, song ngữ. Ông tích cực tham gia các hoạt động văn hóa xã hội. Ở đoàn nghệ thuật Ánh Bình Minh ở tỉnh Trà Vinh, Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết là một đàn anh. Ông luôn quan tâm tới bản sắc văn hóa dân tộc Khmer."

Từng giữ cương vị là Trưởng đoàn đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp Khmer Ánh Bình Minh, Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết có một số tác phẩm giành giải thưởng trong nước thông qua đoàn nghệ thuật Ánh Bình Minh: Huy chương vàng song ca múa Azai vui với hoa màu tại hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc năm 1980 tại Hà Nội; Kịch múa nàng Amara đoạt Huy chương vàng cũng ở hội diễn này vào năm 1995 tại thành phố Cần Thơ… Trong thời gian hoạt động nghệ thuật, ông từng được Chính phủ Việt Nam cử sang Campuchia làm chuyên gia về lĩnh vực văn hóa. Đặc biệt, ông là dịch giả chính, tham gia biên soạn từ điển Khmer - Việt, Việt - Khmer, một công trình nghiên cứu khoa học khá đồ sộ. "Cuốn từ điển là công trình do Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam kết hợp làm cùng Bộ Giáo dục Thanh niên Campuchia thực hiện. Tôi nằm trong Ban thực hiện làm cuốn từ điển đó. Thời gian làm ban đầu tôi tính làm 1 mình bằng 3 thứ tiếng: tiếng Việt, tiếng Anh và tiếng Khmer. Sau đó tôi dừng lại không làm 3 thứ tiếng nữa vì mất thời gian nhiều quá. Ban từ điển làm việc hơn 1 năm mới ra được cuốn từ điển. Hiện nay có 5 đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp Khmer Nam Bộ gồm Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang. Mong muốn của tôi là sớm có nhà hát nghệ thuật Khmer Nam Bộ, nâng cấp đoàn nghệ thuật Khmer Ánh Bình Minh thành nhà hát nghệ thuật Ánh Bình Minh tại tỉnh Trà Vinh."

Năm 2016, ông Thạch Sết được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú vì có nhiều cống hiến bảo tồn và phát triển nền văn hóa của dân tộc. Nay dù đã nghỉ hưu, nhưng Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết vẫn miệt mài sưu tập, nghiên cứu, biên soạn các loại hình văn hóa phi vật thể của người Khmer. Đây là những tư liệu quý, khắc họa những nét đặc trưng trong văn hóa Khmer; đồng thời giúp giới văn nghệ sĩ khai thác, giảng dạy và các nghệ sĩ trình diễn các loại hình nghệ thuật văn hóa dân tộc Khmer.