Năm nay đã vượt khá xa ngưỡng “cổ lai hy”, nhưng nghệ sỹ Bạch Yến vẫn diện áo dài dạo ngắm chợ hoa thành phố Hồ Chí Minh trong dịp về nước. Vóc dáng mảnh mai, nhanh nhẹn, đôi mắt tươi vui và khuôn miệng rạng rỡ, bà vẫn nhẹ nhõm và duyên dáng trong vẻ đẹp đài các, quý phái.

Danh ca Bạch Yến mê áo dài dân tộc. Mỗi dịp có cơ hội về nước, bà lại tìm tới tiệm may quen thuộc duy nhất ở Sài Gòn để đặt may vài chục bộ. Bà yêu kiểu áo vốn được coi là quốc phục của dân tộc tới nỗi, bước lên sân khấu, dù ở bất cứ quốc gia nào, cũng chỉ mặc áo dài. Tới giờ thì bà cũng không nhớ nổi mình có bao nhiêu bộ áo dài nữa.

Với Bạch Yến, lúc duyên dáng biểu diễn trên sân khấu trong trang phục áo dài, bà luôn hạnh phúc khi cảm nhận được ánh mắt thích thú, trân trọng của khán giả với trang phục rất kín đáo và gợi cảm của người Việt.

Tình yêu mê đắm với áo dài và với văn hóa Việt của nghệ sỹ Bạch Yến có một phần lớn bắt nguồn từ nề nếp gia đình, nhất là người mẹ. Ngay từ những ngày phải phiêu bạt kiếm sống ở Cam-pu-chia, thấy các con gái sắp tới tuổi lấy chồng, người mẹ ấy đã giục chồng đưa các con về Việt Nam sinh sống chỉ vì sợ các con làm dâu ngoại quốc.

Ngày chia tay Bạch Yến ở Pari để về Sài Gòn lo việc gia đình, bà chỉ dặn con 3 điều: Thứ nhất không được cắt mái tóc dài, thứ hai không lấy chồng Tây và thứ ba, không được... mặc bikini tắm biển!

Tự học và bắt chước

Sinh ra trong một gia đình có tới tám người con ở Sóc Trăng, danh ca Bạch Yến từng trải qua tuổi thơ nhiều gian khó với những cuộc phiêu bạt hải hồ của cha mẹ bởi mưu sinh. Sau biến cố chia tay của bố mẹ, bà phải tạm gác nhiều mơ ước học hành để bước vào trường đời và nghiệp cầm ca từ rất sớm.

Nhờ vốn học có được trong trường của người Pháp, cộng với đam mê ca hát, khi vào nghề biểu diễn tại các vũ trường ở Sài Gòn, Bạch Yến gây ấn tượng với người xem bằng các ca khúc tiếng nước ngoài. Chẳng ai biết thuở ấy, nữ nghệ sỹ đã phải nỗ lực rèn luyện cach gì.

Chưa một lần được đào tạo thanh nhạc. Trường lớp dạy ca hát thời đó ở Sài Gòn không có. Cách duy nhất để Bạch Yến trau dồi kiến thức và kỹ năng biểu diễn là học qua các đĩa hát của nước ngoài. Bà còn nhớ ngày đó, mỗi dịp có người thân, bạn bè ở nước ngoài về Sài Gòn, bà chỉ có mong muốn được tặng những đĩa hát để có tài liệu học tập.

Không biết tiếng Anh, bà học bằng cách nghe thật kỹ cách phát âm của ca sĩ trong đĩa hát. Sau đó, bà ghi lại theo kiểu phiên âm của riêng mình và bắt chước. Tập thành thục tới mức dù chưa hiểu ý nghĩa của ca từ, nhưng bà vẫn phát âm rất chuẩn. Sau này, khi gặp các thầy giáo giỏi tiếng Anh, bà đọc lại cho họ phần âm để nhờ chép lại phần lời, họ đã rất kinh ngạc vì khả năng phát âm của bà.

Có lẽ vì những sự này mà chính bản thân Bạch Yến cũng thấy, bà có năng khiếu thẩm âm đặc biệt. Chỉ cần nghe ai nói, bà có thể bắt chước lại được đúng kiểu nói và giọng nói của họ.

Bắt chước lối hát thôi chưa đủ, bà còn chủ động mua vé vào xem các bộ phim nước ngoài chiếu rạp để học cách phát âm, cách biểu đạt cảm xúc trong ngôn ngữ của họ. Cứ miệt mài từ sáng tới chiều, bà xem hết suất chiếu này tới suất chiếu khác chỉ để học cung cách biểu diễn, thái độ, điệu thức của diễn viên nước ngoài.

Và cứ thế, bà tự tập những bài hát mới để biểu diễn trên các sân khấu, rồi trở thành một danh ca hát tiếng nước ngoài tại nhiều vũ trường của thành phố những năm trước 1975.

Nỗ lực để khác biệt

Say mê với nghiệp ca hát, chưa bao giờ nghệ sỹ Bạch Yến hài lòng với những gì đã làm được. Vì lẽ ấy, ngay cả khi được khán giả Sài Gòn nhiệt liệt tán thưởng, bà vẫn ấp ủ khát vọng được ra nước ngoài học tập, trau luyện thêm kỹ năng thanh nhạc. Vậy là vừa biểu diễn kiếm sống, bà vừa dành dụm tiền bạc, chuẩn bị cho một chuyến “Tây du”.

Suốt từ năm 1961-1963, bà hiện thực hóa giấc mơ sang Pháp học thanh nhạc. Làm việc với các hãng thu âm và sản xuất băng đĩa tại đây, bà như được “mở mắt” trước một chân trời rộng rãi và có tác động mãnh liệt tới nhận thức về nghệ thuật. Người ta không chấp nhận những gì bà đã “sao chép” một cách thành thục phong cách biểu diễn của các nghệ sỹ khác. Họ cần một sự “rất riêng” của bà.

Vậy là từ lúc này, Bạch Yến buộc phải rời bỏ tất cả những gì đã làm nên một danh ca Bạch Yến của Sài Gòn trước đó, để học hát bằng trái tim, bằng xúc cảm của chính mình. Và nó cũng có nghĩa, bà bước ra khỏi vùng an toàn để đương đầu với những thách thức nghề nghiệp mới.

Lại là những chuỗi ngày khổ luyện. Lần này, áp lực cạnh tranh còn lớn hơn nhiều so với ở quê nhà. Tài năng đã có. Kỹ thuật cũng sẽ có nếu rèn giũa. Nhưng còn phải làm thế nào để khẳng định mình giữa thị trường giải trí nói chung và thị trường âm nhạc nói riêng đã có quá nhiều tên tuổi? Vì câu hỏi đó, Bạch Yến buộc phải nghĩ tới một lối đi riêng.

Câu hỏi đó càng trở nên bức thiết hơn khi bà được mời sang Mỹ biểu diễn và thu âm. Đã có quá nhiều ca sĩ châu Á hát tiếng Anh thành danh ở Mỹ. Vậy là Bạch Yến quyết định chọn hát tiếng Pháp và những tiếng khác là Tây Ban Nha, Italia.

Sự độc đáo và khác biệt là những thách thức gian khổ nhưng cũng nhiều ngọt ngào với một nghệ sỹ luôn bắt mình phải “mới” như Bạch Yến. Bà đã khổ luyện mỗi ngày để có thể trình bày những ca khúc dân ca của người Mexico bằng tiếng Tây Ban Nha với những thay đổi cao độ và khúc thức rất phức tạp. Cho tới giờ, trong số những tác phẩm âm nhạc đã biểu diễn, bà vẫn tâm đắc nhất với bài La LLorona – Người tình nữ khóc than – là dân ca của người Mê-xi-cô, một ca khúc không dễ gì để thể hiện thành công.

Từ Sài Gòn sang Pari, từ Pari tới New York, từ New York lại tới Hollywood, áp lực cạnh tranh để tồn tại ngày càng được mở rộng và nâng lên, rốt cuộc, kinh nghiệm duy nhất và cũng là bài học quý giá hơn cả bà rút ra được vẫn là, dù làm gì, người ta cũng phải thực sự chuyên nghiệp và khác biệt trong lĩnh vực của mình. Chỉ có thế, cơ hội khẳng định bản thân và thành công mới đến, sau khi ta đã hết lòng hết sức nỗ lực làm việc.

Mối tình “sét đánh”giờ đã hơn 30 năm

Dù đã cùng ở tuổi ngoài bảy mươi, nhưng vợ chồng danh ca Bạch Yến và nhạc sỹ Trần Quang Hải (con trai giáo sư Trần Văn Khê) vẫn đang chung hưởng cuộc hôn nhân ấm áp tình tri kỷ.

Người ta sẽ ngưỡng mộ và thậm chí có phần kinh ngạc khi biết rằng, cuộc hôn nhân vượt qua mốc “đám cưới bạc” rất nhiều năm này đã bắt đầu từ lời cầu hôn sau phút đầu gặp gỡ chỉ một ngày của nhạc sỹ Trần Quang Hải với nghệ sỹ Bạch Yến tại Pari.

Và nữa, tại thời điểm ấy, nhạc sỹ Trần Quang Hải đã ly hôn và sống cùng cô con gái nhỏ. Xét về địa vị xã hội, nghệ sỹ Bạch Yến đã là danh ca, còn vị hôn phu của bà vẫn chỉ đang là nhạc sĩ bình thường, chưa tên tuổi.

Ấy thế mà, chỉ hai tuần sau khi lời cầu hôn được chấp thuận, một đám cưới nhẹ nhàng, giản dị đã diễn ra trước sự bất ngờ của nhiều người, trong đó có cả giáo sư Trần Văn Khê.

Trong một bài báo, nghệ sỹ Bạch Yến từng chia sẻ, bà nhận lời kết hôn với nhạc sỹ Trần Quang Hải thoạt tiên vì sự chân tình và thực thà của ông. Nhưng rồi càng sống, bà và ông càng chia sẻ được với nhau nhiều điều, nhất là chuyện nghề. Cho tới giờ, ngoài những show diễn tân nhạc, bà thường cùng chồng tham gia các chương trình cổ nhạc, trong đó chồng đàn, vợ hát.

Có lẽ sẽ không mấy người “dám” hành xử như danh ca Bạch Yến khi dám đưa vợ cũ của chồng về ở lại nhà trong những dịp người đó tới thăm con. Thậm chí, giữa hai người phụ nữ này còn thiết lập được cả tình thân bè bạn. Dường như với bà, niềm tin về bản thân luôn mạnh mẽ, nó tạo nên sự chủ động trong mọi hành xử cuộc sống cũng như công việc.

Dự án đang làm

Dù đã ngoài bảy mươi, nhưng tiếng hát Bạch Yến vẫn được đông đảo khán giả yêu mến. Dịp về nước Tết Giáp Ngọ này, bà cùng hai nghệ sỹ trẻ khác là Hoài Ân và Vĩnh Thiện thực hiện thu âm hai đĩa nhạc Lam Phương.

Với bà, giống như hơn nửa thế kỷ ca hát đã qua, mỗi lần được đứng trên sân khấu, là một lần bà không chỉ dâng hiến tài năng và cảm xúc của mình thông qua tác phẩm âm nhạc, mà còn là khoảnh khắc bà thăng hoa, tận hưởng cuộc đời và nghệ thuật. Vì thế, hát là niềm vui, là lẽ sống, là ý nghĩa rất đỗi lớn lao.

Cũng nằm trong kế hoạch công việc dịp đầu năm này, nghệ sỹ Bạch Yến dự định thu âm một đĩa nhạc Bạch Yến chỉ hát riêng nhạc Lam Phương. Dĩ nhiên, kế hoạch này cụ thể ra sao vẫn chưa được tiết lộ cho tới khi bà đã hoàn thành phần lớn.

Câu chuyện giữa nhạc sỹ Lam Phương và những tình cảm ưu ái đặc biệt của ông dành cho danh ca Bạch Yến sẽ là nội dung chúng tôi trở lại vào dịp khác. Chỉ biết rằng, trong một lần chia sẻ ở sân khấu Thúy Nga Pari, nhạc sỹ Lam Phương từng nói, rất nhiều ca khúc của ông đã được viết từ nỗi nhớ dành cho một người bạn gái thuở thiếu thời. Và người đó chính là Bạch Yến./.