Tác phẩm kinh điển trở lại
“Trên sa mạc và trong rừng thẳm” của tác giả cổ điển lừng danh Henryk Sienkiewicz sắp ra bản tiếng Việt mới, do dịch giả Nguyễn Văn Thái, người Việt ở Ba Lan chuyển dịch, NXB Kim Đồng ấn hành. Đây là tác phẩm đã được bạn đọc Việt Nam biết tới đã lâu qua bản dịch của dịch giả Nguyễn Hữu Dũng – một trong những tác giả đầu tiên giới thiệu nền văn học Ba Lan với bạn đọc. Chị Nguyễn Thúy Loan, trưởng ban Văn học NXB Kim Đồng cho biết: “Trên sa mạc và trong rừng thẳm trước đó có một vài dịch giả đã dịch tại Việt Nam, trong đó có bản dịch được nhiều người biết đến là của dịch giả Nguyễn Hữu Dũng, tuy nhiên dịch giả Nguyễn Văn Thái dịch tác phẩm này với một giọng văn khác. Ông truyền tải bằng một văn phong chắc chắn, vững vàng. Vẫn là góc nhìn đấy, với một văn phong chậm rãi. Và bạn đọc cũng hiểu được là không có bản dịch nào là hoàn hảo nhất, nhưng luôn luôn có những dịch giả muốn chuyển thể tác phẩm đấy đến với công chúng bằng ngôn ngữ của mình. “
Nói về tác phẩm “Trên sa mạc và trong rừng thẳm”, dịch giả, tiến sĩ khoa học địa chất Nguyễn Văn Thái, cho biết, ông cũng rất thú vị khi được khám phá lại tác phẩm này: “Đây là truyện đầu tiên và duy nhất của một tác giả dành giải Nobel năm 1905 viết về thiếu nhi. Theo như tác giả ấy nói thì bất kỳ một tác giả nào trong đời dù sớm muộn cũng nên có ít nhất một tác phẩm viết cho thiếu nhi dành cho thiếu nhi. Và ông đã thực hiện lời hứa đó. Năm 1911 ông viết cuốn truyện dành cho thiếu nhi, nhân vật chính là cậu bé người Ba Lan 15, 16 tuổi và cô bé người Anh 7, 8 tuổi phiêu lưu từ Ai Cập suốt sông Nin qua sa mạc Sahara cho đến tận Sudan… Henryk Sienkiewicz mượn bối cảnh là cuộc khởi nghĩa của nông dân Sudan chống lại ách thống trị của thực dân Anh. Đây gần như là một tiểu thuyết phiêu lưu mạo hiểm nhưng cũng gắn với bối cảnh lịch sử nên có thể coi là tiểu thuyết lịch sử .”
 |
| Một tác phẩm dịch giả Nguyễn Văn Thái chuyển ngữ |
Trước đó, tiến sĩ khoa học địa chất Nguyễn Văn Thái từng đoạt Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2013 về dịch thuật với tiểu thuyết kinh điển, được coi như bộ sử thi của dân tộc Ba Lan “Nông dân”, của tác giả Wladyslaw Reymont. Chị Nguyễn Thúy Loan cho biết lý do NXB Kim Đồng lựa chọn những bản dịch của dịch giả Nguyễn Văn Thái: “Dịch giả Nguyễn Văn Thái vốn là một nhà khoa học hiện đang sống tại Ba Lan nhưng tiếng Việt của ông rất tốt và các bản dịch của ông khi gửi đến NXB Kim Đồng đều rất truyền cảm và tạo được dấu ấn. khá đặc biệt. Tác phẩm đầu tiên ông dịch giúp NXB Kim Đồng chính là truyện Hania tình yêu của tôi nỗi buồn của tôi, Bản dich này không hẳn là mới, vì ở Việt Nam trước đó cũng có một vài người khác dịch truyện Hania, tuy nhiên ngôn ngữ của dịch giả Nguyễn Văn Thái rất truyền cảm và thể hiện đúng thời điểm lịch sử của Ba Lan thời đó. Ông có một sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa Ba Lan, vì ông vốn đã sinh sống tại Ba Lan rất nhiều năm. Nên cách ông thể hiện qua từ ngữ, câu thoại, cách diễn đạt, hành văn của tác giả Henryk Sienkiewicz là tác phẩm bạn đọc rất ấn tượng. Tiếp đó ông dịch cuốn sách đương đại Kỳ nghỉ hè với nhà văn của Andrey Garboski. Dịch giả Nguyễn Văn Thái đã hòa được với giọng viết của tác giả. Điều này thường rất khó với các dịch giả vì các dịch giả thường được coi là người thể hiện lần thứ hai hoặc kể lại, hoặc như người diễn lại …Với cuốn này dịch giả Nguyễn Văn Thái đã cảm thụ và truyền tải gần như hoàn hảo tác phẩm."
Ba năm với 5 tác giả nổi tiếng nhất Ba Lan thế kỷ 19
Nhưng có lẽ tác phẩm cần được mong chờ nữa, chính là tuyển tập truyện ngắn "Người gác đèn biển" sắp ra mắt, trong đó Nguyễn Văn Thái tuyển dịch giới thiệu 5 tác giả nổi tiếng nhất của Ba Lan thế kỷ 19, những tác giả có những tác phẩm được giảng dạy và tuyển chọn trong nhà trường phổ thông của Ba Lan: Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka, Henryk Sienkiewicz, Boleslaw Prus, Stefan Żeromski. Chị Nguyễn Thúy Loan cho biết: “ Đó là các tác phẩm không những rất nhân văn mà nó còn phản ánh hiện thực xã hội lịch sử của Ba Lan và một phần Châu Âu vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Dịch giả Nguyễn Văn Thái rất tâm huyết với tập truyện này và bản dịch của ông đã được Viện sách Ba Lan tài trợ và phối hợp với NXB giới thiệu. Chúng tôi dự định là sẽ giới thiệu bộ truyện này vào trong tháng tư tuần lễ văn học Châu Âu.”“
Dịch giả Nguyễn Văn Thái cho biết, để dịch tuyển tập này, ông đã phải mất gần ba năm, với gần 600 trang của 5 truyện ngắn: “Đây là những tác giả hoặc được giải thưởng Nobel văn học, hoặc được đề cử giải Nobel văn học viết về TK 19, là thời kỳ Ba Lan đang nằm trong ách thống trị của 3 đế quốc Nga, Phổ, Áo. Và bức tranh về cuộc sống của nhân dân Ba Lan giống hệt cs của nhân dân Việt Nam thời thuộc Pháp, vì nó cũng nô lệ, vất vả, tăm tối, gặp nhiều cam go, thể hiện rất rõ đời sống của nhân dân Ba Lan. Khi tôi đọc những trang này tôi nhận ra xã hội VN có thể phát triển chậm sau Ba Lan khoảng gần 100 năm nhưng bức tranh về những năm tháng quá khứ thời thuộc địa thì tương đối giống nhau. Tôi hy vọng cuốn sách này sẽ cung cấp một món ăn tinh thần không những cho người Việt ở trong nước mà ngay cả người Việt ở Ba Lan, khi mà con em đang học ở trong những trường này có thể đọc và hiểu thêm giúp các em nắm được về văn học Ba Lan thời kỳ đó…”
 |
| Dịch giả Nguyễn Văn Thái |
Dịch giả Nguyễn Văn Thái chia sẻ, khác với việc dịch thơ hay tiểu thuyết trước đây, với tuyển tập này, ông có gặp một số khó khăn: “Vì đây là năm tác giả với năm cách viết, cách thể hiện khác nhau nên để đến với tác giả, phải đọc một thời gian mới hiểu nhau. Nó không thuận lợi như đối với một tác giả tiểu thuyết khi mình đã dành một thời gian tìm hiểu, biết được gu của tác giả, biết cách thể hiện thì dịch tương đối trôi chảy. Đây cũng là cái thú vị vì dịch truyện ngắn cũng có cái khó, chứ không phải chỉ dịch tiể thuyết vất vả. Chắc chắn là mình phải phản ánh đúng văn phong của người ta. Stefan Stefan Żeromski, chủ tịch PEN CLUB đầu tiên, là một nhà văn cực tả. Ông viết những truyện ngắn mà nói chung ngay cả những định nghĩa, khái niệm của ông đưa ra với người Ba Lan đã tương đối mới, nên đọc để hiểu đã khó, mà truyền tải cho bạn đọc hiểu được cũng là khó. Có những nhà văn viết rất cổ điển, những hình tượng đưa ra rất gần với mình, như nhà văn Henryk Sienkiewicz là bậc thầy về việc sử dụng ngôn ngữ cũng như hình ảnh, các nhân vật của ông rất dễ hiểu. Nhưng với Żeromski dịch một truyện của ông ấy đã mất vài tháng.”
Chị Nguyễn Thúy Loan cho biết: “Việc lựa chọn xuất bản Người gác đèn biển, chúng tôi muốn các bạn đọc nhỏ tuổi, đặc biệt là các em thiếu nhi hiểu hơn về thế giới văn học ở bên ngoài, cũng có nét tương đồng với thời điểm lịch sử của văn học Việt Nam. Chúng ta mở ra những chương, những cánh cửa văn học thì các em cũng mở rộng hơn tầm nhìn của mình vì văn học chính là nhật ký của thời đại, mà khi lưu lại qua trang viết của những tác giả tài năng thì sẽ rất sinh động.”
Theo chị Nguyễn Thúy Loan, nhà xuất bản cũng hy vọng qua những trang văn đẹp đẽ của các tác giả kinh điển Ba Lan do dịch giả Nguyễn Văn Thái chuyển ngữ, bạn đọc nhỏ tuổi sẽ hiểu thêm về Ba Lan, một đất nước cũng có rất nhiều anh hùng, những danh nhân, những con người luôn sẵn sàng thực hiện những công việc khó khăn nhất vì đồng bào, vì Tổ quốc, để có một Ba Lan tươi đẹp như ngày nay.