Tuyển thơ văn Mắt người Sơn Tây do Nhã Nam và NXB Hội nhà văn ấn hành, được giới thiệu nhân ngày thơ Việt Nam diễn ra vào 5/2. Mắt người Sơn Tây được Trác Phong tuyển chọn ghi dấu một chặng đường dài của Quang Dũng với 61 bài thơ, 4 bài bút ký. Ngoài ra cuốn sách còn chọn lọc một số thủ bút, ảnh liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của Quang Dũng, nhằm giúp độc giả hiểu rõ hơn về con người tài hoa này.

Là một người đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh, làm nhạc và trong lĩnh vực nào cũng có những thành tựu đáng kể, nhưng đôi khi Quang Dũng vẫn được nhắc đến như một nhà thơ của hiện tượng "thơ một bài", nhà thơ của Tây Tiến - bài thơ đã được chọn vào giảng dạy trong giáo trình trung học phổ thông. Kỳ thực, tác phẩm của Quang Dũng – thơ hay văn xuôi - đều biểu hiện một cá tính, một phong cách nghệ sĩ, độc đáo.

Hương vị thơ đặc hiệu của cuộc kháng chiến chín năm (1945 – 1954) không thuộc về những nhà thơ nổi danh của phong trào Thơ mới từng được Hoài Thanh, Vũ Ngọc Phan biểu dương trong Thi nhân Việt Nam hay Nhà văn hiện đại như Xuân Diệu, Huy Cận, Chế Lan Viên... mà là của các nhà thơ lứa sau: Quang Dũng, Nguyễn Đình Thi, Chính Hữu, Hữu Loan... Trong số đó, Quang Dũng là nhà thơ mang một tạng cảm xúc độc đáo.

Thơ ông vốn không nhiều nhưng có những bài được coi là tuyệt tác trong thi đàn Việt Nam như Tây tiến, Đôi bờ, Đôi mắt người Sơn Tây. Các bài thơ này chiếm được sự mến mộ của rất nhiều người, và được các nhạc sĩ danh tiếng lựa chọn để phổ (cá biệt có bài như Em mãi là tuổi 20, có tới 3 nhạc sĩ phổ nhạc khác nhau). Chúng đã tạo ra được sức truyền cảm mạnh mẽ, đi thẳng vào tâm hồn bao thế hệ bạn đọc nước ta suốt hơn nửa thế kỷ qua. Trong đó, vượt qua ranh giới cảm xúc kiểu Thơ Mới, Tây Tiến có thể coi là bài thơ có phẩm chất thẩm mỹ kỳ lạ nhất trong thơ thời kháng chiến chín năm. Mà vượt qua được cái ranh giới ấy chính là vượt qua sự quen thuộc để đóng góp cho nghệ thuật một cái mới.


Quang Dũng ít quan tâm đến cách tân hình thức, không chủ trương tạo sự cầu kỳ rắc rối ngôn từ, nhưng thơ ông vẫn trẻ, vẫn mới. Những bài thơ rộ lên trong ba bốn năm từ 1947 đến 1951 đủ làm lên một tên tuổi. Về sau, chặng thơ từ năm 1957 đến đầu thập niên 60 của ông thường buồn trong hoài niệm, lặng lẽ, thấm thía. Nói như Bùi Giáng thì thơ Quang Dũng hiện ra tại chỗ chênh vênh bát ngát và thê thảm nhất trong sử lịch con người. Nó chỉ đạm nhiên và thống thiết khơi rộng khoảng trống vắng ra để cho mọi vấn đề được nhận định và tìm lời giải đáp.

Ít độc giả biết rằng Quang Dũng còn viết khá nhiều văn xuôi. Ông từng có tập truyện ngắn Mùa hoa gạo xuất bản năm 1950 và hàng loạt tập bút ký, truyện ký, ký sự. Ở mảng này, có thể nói Quang Dũng có một tâm hồn giàu có và ấm áp. Thế nhưng cho đến nay, vẫn chưa thật sự có nhiều công trình nghiên cứu và đánh giá đúng mảng văn xuôi của ông.

Tinh tuyển thơ văn Mắt người Sơn Tây thêm một dẫn chứng về sự kết tinh giá trị nghệ thuật trong văn học và là văn liệu quý giá cho độc giả yêu văn thơ Việt Nam nói chung, cũng như các tác phẩm của Quang Dũng nói riêng. Lời giới thiệu cho cuốn tuyển tập được Vũ Quần Phương viết không chỉ với tư cách một nhà thơ, nhà nghiên cứu, mà còn là một độc giả yêu thơ Quang Dũng từ trong máu thịt.

Thời gian đã làm đúng cái phận sự của mình - sàng lọc và chứng minh để tìm được chỗ đứng xứng đáng cho các tác phẩm văn học của ông. Những áng thơ như “Tây Tiến”, “Mắt người Sơn Tây”… từng một thời bị coi là thứ thơ ủy mị, tiểu tư sản, nhưng đến nay, người đọc đã ngày càng quý trọng và đánh giá đúng giá trị của nó. Nói như giáo sư Phong Lê“Chưa ai khác ngoài ông, cho đến hôm nay, kể cả Tản Đà, đã tạo nên được một sự sống rung động đến thế cho Xứ Đoài nhiều mây trắng của quê hương ông. Con đường qua Cầu Giấy, đến với Xứ Đoài, nhờ thơ ông mà trở nên thơ mộng hơn, mỹ lệ hơn, lưu luyến hơn”.