(VOV5) -Thực đơn văn học dịch phong phú, với nhiều kiệt tác văn chương thế giới đến với bạn đọc Việt là điều cần khẳng định khi nhìn lại văn học dịch tại Việt Nam năm 2023.
Nghe âm thanh bài tại đây qua giọng đọc PTV Hồng Huệ:
Có thể vẫn còn tồn tại những vấn đề muôn thuở về dịch thuật, nhưng không thể không nhắc tới những nỗ lực của các đơn vị xuất bản trong điều kiện khó khăn chung của thị trường sách, khi tiếp tục tìm kiếm và cho ra mắt những tác phẩm đáng kể của văn học thế giới, làm phong phú thêm kiến văn của bạn đọc tiếng Việt.
Vẫn tiếp tục là đơn vị đi đầu trong dịch thuật văn học nước ngoài, năm nay Công ty cổ phần văn hóa Nhã Nam đã xuất bản nhiều tác phẩm văn học dịch đáng kể. Có thể kể đến ba tác phẩm mới được phát hành tại Việt Nam của nhà văn đoạt Nobel Văn chương 2022 Annie Ernaux, gồm: Một người phụ nữ, Cơn cuồng si và Nỗi nhục.
Tác phẩm đạt giải Goncourt năm 2018, Con cháu của họ cũng thế thôi của tác giả Pháp Nicolas Mathieu (NXB Hội nhà văn ấn hành) là cuốn sách đào sâu vào số phận nghiệt ngã của một lớp người trẻ đang đi tìm con đường cho cuộc đời mình giữa một thế giới lụi tàn.
Không thể không kể đến Cuộc đời và số phận của nhà văn Nga gốc Do Thái Vasily Semyonovich Grossman được The New York Times đánh giá là “Một tác phẩm kinh điển của văn học Nga thế kỷ 20” . Ông Nguyễn Xuân Minh, Giám đốc Kế hoạch bản quyền Nhã Nam chia sẻ: "Đối với tôi ấn tượng nhất là tác phẩm Cuộc đời và số phận của Vasily Semyonovich Grossman. Đây là một tác phẩm cực kỳ đồ sộ về cuộc đời và số phận của những con người trong Đại chiến thế giới thứ hai.
Đây là 1 cuốn sách chúng tôi đã dùng rất nhiều thời gian và công sức để thực hiện. Cuốn sách đã được mua bản quyền từ cách đây 10 năm và chúng tôi đã phải tái tục hợp đồng đến lần thứ 3 mới hoàn thiện được bản dịch và biên tập cuốn sách như hiện nay."
Kazuo Ishiguro, một trong những nhà văn hiếm hoi cùng lúc sở hữu hai giải thưởng văn chương danh giá: giải Man Booker (1989) và giải Nobel Văn chương (2017), năm nay đến với bạn đọc Việt qua tiểu thuyết Một họa sĩ phù thế (NXB Văn học ấn hành).
Đặc biệt hai tác phẩm quan trọng của Roberto Bolaño, nhà văn kiệt xuất người Chile, năm nay đã được Nhã Nam đưa tới với bạn đọc Việt, là tiểu thuyết Thám tử hoang dã và Đường hẹp lên miền Bắc thẳm. Với di sản đồ sộ mà Roberto Bolaño để lại, Thời báo New York đã đánh giá ông là “tiếng nói văn chương Mỹ Latin quan trọng nhất trong thế hệ của ông”.
Tiểu thuyết Thám tử hoang dã đoạt giải thưởng Rómulo Gallegos năm 1999, đã được dịch giả tài hoa Trần Tiễn Cao Đăng chuyển ngữ tiếng Việt (NXB Hội nhà văn ấn hành). Còn trong Đường hẹp lên miền Bắc thẳm (NXB Văn học ấn hành), cuốn tiểu thuyết được Hội đồng trao giải Man Booker 2014 đánh giá là kiệt tác, Richard Flanagan thể hiện tài năng tuyệt xảo đã đưa ông trở thành một trong những nhà văn đương đại được hoan nghênh nhất .
NXB Phụ nữ Việt Nam, trong dòng văn học dịch, những năm gần đây cũng góp mặt với nhiều tác phẩm xuất sắc. Năm 2023 này, tiếp tục chủ trương đưa tới bạn đọc Việt Nam những sách hay theo các tiêu chí đã ấn định, NXB Phụ nữ đã cho ra mắt những cuốn nặng ký.
Sách giải thưởng, sách tinh hoa có tiểu thuyết đầy cảm động Bác Hana của tác giả văn học Séc Alena Mornštajnová; bút ký phóng sự đường trường xuất sắc Cõi người dưng của Jessica Bruder đã đoạt hàng loạt giải thưởng uy tín.
 Dịch giả Bình Slavika (bên phải) tại buổi ra mắt bản tiếng Việt tiểu thuyết Séc Bác Hana. - Ảnh: Ngọc Lan |
Sách bestseller có tiểu thuyết Thế giới tươi đẹp người ở đâu của Sally Rooney - nữ nhà văn Ireland, một trong những nhà văn hàng đầu của thế hệ gen Y, đã có sách bán hơn triệu bản riêng tại Hoa Kỳ và giành được nhiều bình chọn quan trọng).
Cũng cần nhắc tới tiểu thuyết Hiến đăng sứ của Yoko Tawada, cuốn sách “phản địa đàng” đầy mê hoặc về nước Nhật trong thảm họa. Hoặc Viên ngọc trai vỡ vỏ, tiểu thuyết đầu tay của nữ tác giả Mỹ gốc Afghanistan Nadie Hashimi cho bạn đọc cái nhìn về một Afghanistan rất khác.
Văn học của đồi núi Kazakhstan cũng hiện diện với bộ tiểu thuyết kinh điển Dân du mục của nhà văn Ilyas Yesenberlin đã được xuất bản 50 lần, được dịch ra 30 thứ tiếng khác nhau.
 Dịch giả Huỳnh Hữu Phước và tiểu thuyết Con gái. - Ảnh: Ngọc Lan |
Đặc biệt, Giải thưởng Văn học dịch 2023 đã được Hội Nhà văn TP.HCM gọi tên dịch giả J.B (tức Huỳnh Hữu Phước) với tác phẩm Con gái, tiểu thuyết của Camilie Laurens. Bà Nguyễn Thu, Trưởng chi nhánh NXB Phụ nữ tại TP Hồ Chí Minh chia sẻ: Con gái là một cuốn khá thú vị, độc đáo về phong cách sáng tác. Và nhờ vậy Con gái đã khắc họa rõ số phận cuộc đời của một người phụ nữ, thể hiện ngay từ cái tên của tác phẩm. Sau khi xuất bản, có những bạn đọc đã phản hồi: đọc rất cảm động. Và có bạn đã khóc khi nhận ra mình ở trong tác phẩm này. Và bất cứ người phụ nữ nào đều nhận ra có mình trong đó. Đây là tác phẩm dịch đầu tay của Huỳnh Hữu Phước, anh chàng shipper nói tiếng Pháp rất nổi tiếng trên mạng. Thực sự đây là bản dịch khá tốt. Sau khi nhận được bản dịch từ dịch giả, NXB đã gửi bản dịch cho tiến sĩ văn chương Pháp, TS Vinh Đào đọc thẩm định. Ông nhận xét con gái là một bản dịch tốt, truyền tải được nội dung, thông điệp của tác phẩm."
NXB Kim Đồng cũng đã xuất bản một số tác phẩm đáng kể cho thanh thiếu nhi. Ngoài bộ Những truyện ngắn Mĩ trứ danh, có thể kể đến những “phát hiện mới” với bạn đọc như: Maurice của tác giả, nhà phê bình lẫy lừng người Anh E. M. Forster , một tác phẩm xuất sắc về tình yêu đồng giới chỉ được in sau khi ông qua đời.
Tiểu thuyết “Truyện buồn chẳng có thật đâu (thật đấy)” của tác giả Mỹ Daniel Nayeri, đã đoạt nhiều giải thưởng văn học quan trọng, được tuần báo Publishers weekly nhận xét như “Một tiếng nói độc đáo, của báu hiếm có trong kho tàng văn học thiếu nhi.”