Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng có diện tích khoảng 200.000 ha, với kiến tạo karst chiếm 2/3 diện tích. Tại đây có một hệ thống các hang lớn, nhỏ và các dòng sông ngầm dài chừng 300 km, tạo cho Phong Nha – Kẻ Bàng giá trị nổi bật toàn cầu, đại diện cho quá trình lịch sử địa chất địa mạo trên 400 triệu năm.

Hang động ở Phong Nha - Ảnh: internet

Phong Nha – Kẻ Bàng được thiên nhiên ban tặng cho tài nguyên núi đá vôi đồ sộ, hình thành nên hệ thống hang động độc đáo và đặc sắc mà không phải nơi nào cũng có được. Với hơn 300 hang động lớn nhỏ, nơi đây được mệnh danh là vương quốc hang động. Ngoài nét độc đáo về sự huyền bí của hang động, đến đây, du khách còn có thể thưởng ngoạn sự quyến rũ của các khối thạch nhũ với nhiều màu sắc và hình thù độc đáo, ấn tượng. Theo các nhà thám hiểm hang động hoàng gia Anh, động Phong Nha là hang động duy nhất ở Việt Nam đạt 7 tiêu chí: hang có con sông ngầm đẹp nhất; cửa hang cao và rộng; bãi cát, bãi đá ngầm đẹp; hồ nước ngầm đẹp; hang khô rộng và đẹp; hệ thống thạch nhũ kỳ ảo và tráng lệ; hang nước dài nhất. Rất nhiều bài viết và bộ ảnh về động Phong Nha đã được đăng tải, giới thiệu trên 14 trường đại học lớn ở châu Âu và cũng từ đó, động Phong Nha được nhiều người biết đến như một Đệ nhất kỳ quan. Chị Đỗ Thu Hồng, du khách Hà Nội, kể về chuyến thăm động Phong Nha:         “Chúng tôi đến đó vào mùa hè, miền Trung khi đó rất nóng. Nhưng vào đến khu vực Phong Nha – Kẻ Bàng thì không khí khác hẳn, mát lạnh. Sông Son nước xanh, trong, nên có thể nhìn được cả đáy. Vừa có sông, vừa có núi, rất đẹp vì vẫn còn giữ được vẻ hoang sơ. Thấy rất thoải mái khi đến đây. Chúng tôi được đi nhiều hang như hang Cô Tiên, hang Cung Đình, Bi Kỳ…”

Được mệnh danh là “hoàng cung trong lòng đất”, động Thiên Đường là một trong những kỳ quan tráng lệ bậc nhất thế giới, nơi không thể bỏ qua trong hành trình khám phá Phong Nha – Kẻ Bàng. Qua cửa hang nhỏ vừa cho một người đi, du khách như được đến với “thiên cung nơi trần thế”. Như ông Martin Holroyd, chuyên gia hang động người Anh, từng nói: “Nếu có hạng đặc biệt tôi sẽ xếp động thiên đường vào hạng đặc biệt, 1 kiệt tác hoàn hảo nhất của tạo hóa dành cho vùng đất khắc nghiệt nhất.” Tới đây, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những tuyệt tác thiên nhiên ban tặng mà còn có thể mặc sức tưởng tượng với những hình dáng kỳ lạ của thạch nhũ. Anh Trần Anh Quân, ở Hà Nội, từng đến thăm Phong Nha – Kẻ Bàng, chia sẻ: Đến động Thiên Đường tôi có cảm giác như được thám hiểm dưới lòng đất khi được đi cầu thang gỗ xuống lòng hang. Không biết dùng lời nào để tả cái đẹp ở trong hang vì nó rất hùng vĩ, thú vị. Các nhũ đá thiên tạo nhưng lại có hình nhà rông, tháp chăm, hình phượng hoàng, tượng đức mẹ… như có người tạo nên. Ở đây nhũ đá còn nhiều hình hơn ở Phong Nha. Năm sau tôi sẽ quay lại thăm thêm các hang khác.”

Đặc biệt, năm 2009, đoàn các nhà khoa học của Hiệp hội hang động Hoàng gia Anh Phong Nha – Kẻ Bàng khám phá hang Sơn Đoòng, có chiều rộng 200m, cao hơn 150m, dài ít nhất 6,5km. Với kích thước này, Sơn Đoòng đã vượt qua hang Deer ở Vườn quốc gia Gunung Mulu của Malaysia, được công nhận là hang lớn nhất thế giới. Với những người ưa khám phá, mạo hiểm, hang Sơn Đoòng được xem là một địa điểm lý tưởng để trải nghiệm. Anh Pike Malcolm, người Anh, cho biết: “Tôi rất muốn được tham gia vào tour khám phá hang Sơn Đoòng. Nghe nói nó còn đặc biệt hơn cả động Phong Nha. Tôi thích những gì hoang sơ của thiên nhiên.”

Nhũ đá trong động - Ảnh: internet

Bên cạnh hệ thống hang động độc đáo, vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng còn sở hữu hệ sinh thái rừng thượng xanh nguyên sinh trên núi đá vôi lớn nhất Việt Nam, một trong những khu rừng đặc dụng hàng đầu của cả nước. Phong Nha – Kẻ Bàng là môi trường lý tưởng để các nhà khoa học nghiên cứu bởi nơi đây không những có tính đa dạng sinh học cao mà còn là trung tâm phân bố của nhiều loại động, thực vật đặc hữu, trong đó có gần 420 loài thực vật và 30 loài động vật đặc hữu của Việt Nam, 116 loài thực vật và 166 loài động vật ghi trong sách đỏ Việt Nam và thế giới. Phong Nha – Kẻ Bàng được xếp vào danh sách các khu vực bảo tồn đa dạng sinh học quan trọng ưu tiên trong kế hoạch bảo tồn sinh học quốc gia và được Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) đánh giá là một trong 200 trung tâm đa dạng sinh học của thế giới. Khu vực Phong Nha – Kẻ Bàng còn là nơi sinh sống của 3 dân tộc: Kinh, Bru-Vân Kiều, Chứt với những nét văn hoá đặc trưng, như: Lễ hội đập trống của người Ma-Coong, hát tuồng của người dân Khương Hà... Đặc biệt, các tộc người Rục, Arem (thuộc dân tộc Chứt) sống ở vùng Phong Nha – Kẻ Bàng còn lưu giữ những nét văn hoá gắn với thời tiền sử của loài người.