Tại Thành phố Hồ Chí Minh có một Di tích lịch sử cấp quốc gia rất đặc biệt, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở 9 tháng trước khi ra đi tìm đường cứu nước. Đó là căn nhà số 1-2-3 Quai Testard, Chợ Lớn, nay là số 5 đường Châu Văn Liêm thuộc phường 14, quận 5. Căn nhà nhỏ đơn sơ lưu dấu chân Người trên hành trình tìm đường cứu nước vĩ đại nay được gọi bằng cái tên trân trọng và gần gũi là “Nhà Bác Hồ”.

Di tích số 5 Châu Văn Liêm được công nhận là Di tích lịch sử Quốc gia.

Nghe âm thanh bài viết tại đây:

Tên đầy đủ của Di tích số 5 Châu Văn Liêm là “Nơi đồng chí Nguyễn Tất Thành ở trước khi ra đi tìm đường cứu nước”. Theo tư liệu lịch sử, căn nhà xưa kia là trụ sở của Liên Thành phân cuộc, một chi nhánh của Liên Thành thương quán. Ngày 19/9/1910, được sự giúp đỡ của tổ chức Liên Thành, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành từ Phan Thiết vào Sài Gòn với giấy tờ mang tên Nguyễn Văn Ba. Nguyễn Văn Ba đã sống ở căn nhà số 1-2-3 Quai Testard Chợ Lớn, nay là số 1-3-5 Châu Văn Liêm làm việc và chờ dịp ra nước ngoài.

Không gian trưng bày tầng 1 được sắp xếp hợp lý.

Trong 9 tháng ở đây, Nguyễn Văn Ba đi làm ở một trường thợ máy, bán báo ở thương cảng Quận 5 để kiếm sống, tìm hiểu đời sống của người dân và tình hình đấu tranh của các tầng lớp lao động Nam kỳ. Ngày 5/6/1911, Nguyễn Tất Thành với tên Văn Ba đã lên tàu Latouche Tréville với vai trò phụ bếp, rời bến cảng Nhà Rồng ra nước ngoài tìm đường cứu nước.

Ngôi nhà cách đây 109 năm mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sống giờ nép mình giản dị ở một ngã tư đường Châu Văn Liêm, Quận 5. Chị Nguyễn Thị Thu Thủy, thuyết minh viên của di tích, cho biết nhiều người lần đầu tiên tìm đến không khỏi bất ngờ khi biết rằng đây là di tích đặc biệt, nơi lưu dấu ấn về Chủ tịch Hồ Chí Minh.

“Đầu tiên, du khách quan tâm nhất là quá trình trước khi ra đi tìm đường cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc đó tên là Nguyễn Tất Thành. Thời gian này, Người làm gì, ở đâu và tại sao lại tạm trú ở đây? Vào những ngày lễ hay kỷ niệm thì có nhiều thanh niên thăm di tích này” – chị Thu Thủy cho biết.  

Di tích số 5 Châu Văn Liêm là điểm đến quen thuộc của Đoàn viên, thanh niên.

Cuối năm 1988, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam quyết định công nhận nhà số 5 đường Châu Văn Liêm là Di tích lịch sử quốc gia và gọi di tích với cái tên gần gũi là “Nhà Bác Hồ”. Gần 110 năm trôi qua, kiến trúc theo phong cách cổ của ngôi nhà này vẫn được bảo tồn nguyên vẹn. Bà Trần Thị Lan, nguyên Trưởng Phòng nghiên cứu lập hồ sơ di tích của Trung tâm Bảo tồn di tích lịch sử, Sở Văn hóa – Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết: Di tích này có giá trị rất đặc biệt, đánh dấu cột mốc quan trọng trong hành trình đi tìm đường cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh. So với thời gian bôn ba hải ngoại sau này, khoảng thời gian 9 tháng không dài nhưng là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có cái nhìn thực tế về tình hình đấu tranh cách mạng trong nước: “Di tích về Chủ tịch Hồ Chí Minh thì cả nước có rất nhiều. Riêng với di tích này thì tuy diện tích không lớn nhưng giá trị và ý nghĩa rất quan trọng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở đây và sống trong một hoàn cảnh vô cùng khó khăn, chỉ có những người thân thiết hỗ trợ thôi nhưng đã khắc phục tất cả và để tìm hiểu về con đường cứu nước của mình”.

Ông Huỳnh Hoàng Anh Tuấn, Trưởng Phòng Văn hóa– văn nghệ, Trung tâm văn hóa Quận 5, đơn vị quản lý trực tiếp của di tích này, cho biết vào các ngày lễ lớn như 3/2, 30/4 và đặc biệt là 19/5, “Nhà Bác Hồ” thu hút đông người đến tham quan, thắp hương. Nhiều bạn trẻ vinh dự được kết nạp Đảng ngay tại di tích này: “Di tích đặc biệt tại quận 5 là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh từng ở trước khi ra đi tìm đường cứu nước và đã được trùng tu nhiều lần. Mới đây nhất là năm 2019, được sửa sang lại trang nghiêm hơn, mặt ngoài thì vẫn giữ nguyên, ở trong thì làm đẹp hơn. Mỗi năm, Trung tâm văn hóa quận 5 đều tổ chức Hành trình công dân đến với lịch sử văn hóa và 2 điểm đến thường xuyên là di tích số 5 Châu Văn Liêm và Bệnh viện Nhiệt đới – nơi Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam Trần Phú đã hy sinh”.

Hiện ngành văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh đang tiếp tục sưu tầm, bổ  sung tư liệu để đưa Di tích số 5 Châu Văn Liêm đến với đông đảo người dân hơn. Mới đây nhất, một bộ đồ kaki trắng, đôi dép nhựa và chiếc điện thoại Chủ tịch Hồ Chí Minh từng sử dụng cũng được bổ sung và trưng bày ở tầng 1 để không gian trưng bày thêm phong phú. "Nhà Bác Hồ" luôn được mở cửa và có người hướng dẫn, thuyết minh cho khách tham quan. Theo dòng chảy thời gian, di tích này càng có sức lan tỏa hơn, trở thành niềm tự hào của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh.