Tháng 7 là tháng tri ân. Những ngày này, dòng người từ khắp mọi miền Tổ quốc lại tìm về vùng đất thiêng Quảng Trị-  nơi hàng vạn người con ưu tú đã anh dũng hy sinh trong những năm tháng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, thống nhất đất nước. Những thân nhân liệt sỹ, bao đồng đội năm xưa và các thế hệ người dân đến đây thành kính dâng nén tâm hương, tưởng nhớ và cúi đầu tri ân các anh hùng liệt sĩ. Hòa vào dòng người về với Nghĩa trang Quốc gia Trường Sơn và Nghĩa trang đường 9, nhóm phóng viên Đài TNVN ghi lại cảm xúc “Tháng 7 tri ân trên đất lửa Quảng Trị”:

 Nghe âm thanh bài viết tại đây:

Tháng 7, trời Quảng Trị nắng như đổ lửa. Trên mảnh đất linh thiêng này, dấu ấn bom mìn chiến tranh đã lùi xa. Con đường dẫn tới nghĩa trang Trường Sơn xanh ngắt bởi những vạt rừng cao su kéo dài tít tắp. Tọa lạc trên những vạt đồi bạt ngàn xanh của đồi thông thuộc xã Vĩnh Tường, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị là nơi quy tập hơn 10 nghìn liệt sĩ đã chiến đấu và hy sinh trên tuyến đường Trường Sơn huyền thoại.

Hơn mười nghìn ngôi mộ của những người con ra đi ở  “sóng nước tuổi 20”. Trong khói hương trầm mặc, giữa không gian tĩnh lặng vẫn thổn thức những tiếng nấc nghẹn ngào: "Ba ơi! Lần đầu tiên con được gặp ba. Ba cho con gọi ba một câu. Ba thay thế cho con chỉ bằng những nén hương này"

Nghĩa trang Trường Sơn những ngày tháng 7.

Chị là Lê Thị Thơm, con liệt sĩ Lê Anh Hiến, quê ở tỉnh Thái Nguyên hy sinh năm 1973 tại đường 9 Nam Lào. Lúc ba hy sinh, chị chưa tròn 6 tháng tuổi. Chị chỉ biết mặt ba qua di ảnh. Mãi đến năm 2000, ở tuổi 30 tuổi chị mới lần đầu tiên được gặp ba tại Nghĩa trang Trường Sơn này. Và bao nhiêu nhớ thương trong suốt 30 năm xa cách được dồn nén trong tiếng gọi “ba ơi!” tại chốn linh thiêng này:

"Lần đầu vào với ba, ngồi trên tàu chỉ đến Quảng Bình thôi là tôi đã vô cùng xúc động rồi. Tôi khóc rất nhiều, mong được nhìn thấy ba dù giờ đây chỉ là qua nấm mộ." Gia đình tôi cùng các thân nhân gia đình liệt sỹ cũng rất may mắn. Ông vì tổ quốc ông hy sinh, còn có may mắn là ông còn có phần mộ ở đó. Hàng năm được các cơ quan đoàn thể, được nhân dân, đồng bào cả nước tri ân. Nên tôi rất an tâm để ba tôi ở lại đây với đồng đội mình, tôi không đưa ông về quê nữa." Chị Thơm nói, 

Nghĩa trang Trường Sơn. Ảnh VOV.VN

Hàng chục năm nay, cứ đến tháng 7, chị Thơm lại vào vùng đất lửa Quảng Trị thăm ba. Cả nhà tính chuyện đưa ba về nghĩa trang quê nhà nhưng trong những giấc mơ, chị Thơm lại nghe thấy tâm nguyện của ba mong được ở lại cùng đồng đội nơi đại ngàn Trường Sơn nhiều đau thương mất mát.  

Trong dòng người lặng lẽ thắp nén hương lên đài tưởng niệm, dừng chân ở từng ngôi mộ nhỏ, lòng chúng tôi đau nhói khi đọc trên những bia mộ tên tuổi, quê quán những người đang ngủ yên trong lòng đất mẹ. Các anh hy sinh lúc tuổi đôi mươi. Cái nắng như rang giữa trưa tháng 7 của miền Trung cũng không xua được cảm giác gai lạnh trước từng hàng mộ chí quần tụ trên 11 quả đồi lớn nhỏ.

Bây giờ, vẫn còn hàng ngàn ngôi mộ chưa rõ danh tính. Trong số hơn  10.700 mộ ở nghĩa trang đường 9, có đến hơn 6000 mộ liệt sĩ chưa biết tên. Hàng nối hàng, nhiều nấm mồ vuông vức chưa rõ tên tuổi, địa chỉ, quê quán, không năm sinh, năm mất. Trên mỗi tấm đá trắng ấy, dưới ngôi sao vàng khắc dòng chữ sơn đỏ: “Liệt sĩ chưa biết tên”, mỗi người đến đây đều không khỏi xót xa. Cựu chiến binh Nguyễn Đức Nhuần từ tỉnh Hòa Bình thắp nén nhang lên mộ những đồng đội đã không ngăn nổi dòng nước mắt khi nhớ lại những người đồng đội năm xưa:

Tên các anh đã thành tên ĐẤT NƯỚC. Xương máu các anh hòa vào lòng đất Mẹ! Và đâu đó trên mảnh đất Quảng Trị anh hùng này, vẫn còn hàng ngàn liệt sỹ chưa tìm ra dấu tích. Hàng năm, Nghĩa trang đường 9 và Nghĩa trang Trường Sơn tiếp đón rất nhiều thân nhân liệt sĩ đến tìm kiếm tung tích người thân. Cựu chiến binh Hoàng Chí, Trưởng Ban Quản lý Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Trường Sơn đã hơn 20 năm gần gũi với đồng đội đang yên nghỉ nơi này luôn trăn trở, day dứt khi chứng kiến biết bao gia đình hàng chục năm nay vẫn chưa tìm được hài cốt người thân. Là con liệt sỹ, hơn ai hết ông Chí thấu hiểu nỗi đau mất mát này:

"Bây giờ theo tôi thì Cục có công đưa lên thành lập ngân hàng gen là rất hợp lý nhưng làm chậm quá. Nếu để kéo dài thì  chất lượng mẫu sinh phẩm càng khó khăn. Mẫu sinh phẩm để dưới đất càng lâu càng bị phân hủy. Thứ hai mẫu sinh phẩm người sống, phả hệ để lấy không có. Liệt sĩ khi đi chưa có vợ, chỉ có cha mẹ mà cha mẹ hiện đã già quá rồi, nếu để chậm sẽ càng ngày càng khó. Vì vậy, điều kiện nhà nước đầu tư đẩy nhanh tiến độ lấy mẫu sinh phẩm sẽ tốt cho đối tượng nhiều". Ông Chí nói,

Các em học sinh dâng hương trên các phần mộ anh hùng liệt sĩ.

Trong những dòng người về Nghĩa trang Trường Sơn, Nghĩa trang đường 9 mỗi ngày, có những người con đến thăm mộ cha, vợ đến ngồi bên mộ trò chuyện với chồng, những cựu chiến binh tìm về kể lại cho đồng đội mình câu chuyện chiến đấu năm xưa, về cuộc sống hòa bình hôm nay… Và cũng trên vùng đất này, ngày ngày vẫn còn nhiều người con đi tìm cha, bao người vợ đi tìm chồng, vẫn còn không ít mẹ già lặn lội đi tìm con trai… mà chưa thấy.