(vovworld) ຊາວເຜົ່າ ຂະແມມີມໍລະດົກວັດທະນະທຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະນັ້ນແມ່ນວາດຟ້ອນ, ເຊິ່ງມີມາ ແລະ ພັດທະນາໃນວິວັດແຫ່ງການພັດທະນາຂອງຊາດ. ສິລະປະຟ້ອນຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມແມ່ນລວບລວມເອົາທັງຄວາມສາມາດ, ພູມປັນຍາ, ບັນດາສີສັນ, ຄຸນຄ່າດ້ານວັດທະນະທຳ, ສັງຄົມ ແລະ ຄວາມງາມຂອງປະຊາຄົມອີກດ້ວຍ.
(ພາບປະກອບ)
ສຳລັບຊາວເຜົ່າ ຂະແມແລ້ວ, ສິລະປະຟ້ອນແມ່ນຜະລິດຕະພັນດ້ານວັດທະນະທຳ, ຈິດໃຈທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ທັງມີລັກສະນະສັກກະລະບູຊາ, ທັງແມ່ນຄວາມຕ້ອງການດ້ານຈິດໃຈ ພາຍຫຼັງເວລາເຮັດວຽກຢ່າງອິດເມື່ອຍ. ສິລະປະຟ້ອນໄດ້ມີມາແຕ່ດົນນານແລ້ວ ແລະ ມີຫຼາຍຮູບການ. ປະຈຸບັນຊາວເຜົ່າ ຂະແມຍັງຮັກສາສາມຮູບການຕົ້ນຕໍນັ້ນແມ່ນຮູບການຟ້ອນພື້ນເມືອງ, ຟ້ອນເຊື່ອຖື ແລະ ຟ້ອນໃນເວທີ.
ໃນໂອກາດງານບຸນ ກໍ່ຄືບຸນປີໃໝ່ປະຈຳເຜົ່າ ຂະແມ, ເມື່ອສຽງກອງ ຫຼືສຽງດົນຕີດັງຂຶ້ນ, ທັງບ່າວສາວ, ຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່ແຕ່ລະຄູ່ກໍ່ຂຶ້ນຟ້ອນລຳໃນວາດຟ້ອນທີ່ອອນຊອນ. ວາດຟ້ອນພື້ນເມືອງທີ່ມີຫຼາຍຄົນຮູ້ຈັກເຖິງນັ້ນແມ່ນລຳວົງ. ເຂົ້າຮ່ວມວາດຟ້ອນນີ້, ບ່າວສາວແຕ່ລະຄູ່ທັງລຳ, ທັງໄປອ້ອມຮອບ ແລະ ຫຼຽວຊົມກັນດ້ວຍແວວຕາເຕັມໄປດ້ວຍຄວາມຮັກ. ເວລາຟ້ອນ, ຜູ້ຊາຍວາແຂນອອກກວ້າງສະແດງຄວາມປ້ອງກັນໃຫ້ແກ່ເພື່ອນຍິງຂອງຕົນ. ນອກນັ້ນຍັງມີວາດຟ້ອນສາລະວັນ... ອີກ. ສາສະດາຈານ. ດຣ ເລງອກແກງ, ຮອງປະທານສະມາຄົມນັກສິລະປິນຟ້ອນ ຫວຽດນາມ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ຈຸດພິເສດຂອງຟ້ອນພື້ນເມືອງ ຂະແມ ແມ່ນລັກສະນະເບີກບານມ່ວນຊື່ນ. ຟ້ອນພື້ນເມືອງຢູ່ບ້ານໃດກໍ່ມີ. ເມື່ອສຽງກອງ, ສຽງດົນຕີດັງຂຶ້ນ, ຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່ ແລະ ຍິງຊາຍລ້ວນແຕ່ເຂົ້າຮ່ວມຮອບຟ້ອນລຳຢ່າງສະບາຍ, ດ້ວຍຄວາມເບີກບານມ່ວນຊື່ນ“.
ນອກຈາກບັນດາວາດຟ້ອນດັ່ງກ່າວ, ໃນສິລະປະຟ້ອນພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມຍັງມີວາດຟ້ອນອື່ນໆເຊັ່ນ: ຟ້ອນຕັກກຸ້ງນ້ອຍ, ຟ້ອນກະບວຍໝາກພ້າວ, ຟ້ອນເກັບກ່ຽວເຂົ້າ, ຟ້ອນກອງ, ຟ້ອນພະຈັນໃນງານແຕ່ງດອງອີກ.
ຮູບການຟ້ອນທີສອງທີ່ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຈາກຊົນເຜົ່າ ຂະແມນັ້ນແມ່ນຟ້ອນເຊື່ອຖືບູຊາ, ຮູບການນີ້ແມ່ນເຄີຍໃຊ້ໃນງານບຸນຕ່າງໆຄືໃນບຸນບູຊາເທວະດາຮັກສາທົ່ງນາ, ເທວະດາຮັກສາບ້ານຕາແສງ ຫຼືໃນງານບຸນປີໃໝ່, ບຸນວິສາຂະບູຊາ, ... ເຖິງຢ່າງໃດກໍ່ຕາມ, ຮູບແບບນີ້ບໍ່ເຄີຍໃຊ້ຢ່າງກວ້າງຂວາງ, ຊຳ້ບໍ່ໜຳມີບາງແຫ່ງມັນໄດ້ເສື່ອມເສຍໄປແລ້ວ.
ຮູບການຟ້ອນທີສາມຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມນັ້ນແມ່ນຟ້ອນເວທີ. ສາສະດາຈານ ດຣ. ເລງອກແກງ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ສຳລັບຟ້ອນເທິງເວທີຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມ ກໍ່ມີ 3 ຮູບການເຊັ່ນ: ຣຳໂບ, ຢູເກ, ຢີເກ. ໂຣບຳແມ່ນຟ້ອນທີ່ຄ້າຍຄືກັນກັບລຳຕ່ວງຂອງຊາວຫວຽດນາມ; ຟ້ອນຢູເກແມ່ນຄ້າຍຄືກັນກັບຟ້ອນລຳໃນກາຍເລືອງ, ສ່ວນຟ້ອນຢີແກແມ່ນຄ້າຍຄືກັນກັບຟ້ອນລຳໃນຂັບແຈ່ວຂອງ ຫວຽດນາມ. ແຕ່ພົ້ນເດັ່ນກວ່າໝູ່ແມ່ນຟ້ອນ ໂຣບຳເທິງເວທີ. ເຂົາເຈົ້າເອີ້ນນີ້ແມ່ນລະຄອນຂັບ ໂຣບຳ ຫຼືລະຄອນຟ້ອນໂຣບຳ ເພາະວ່າຟ້ອນ ໂຣບຳແມ່ນຕ້ອງສະແດງໃຫ້ເຫັນເນື້ອໃນທັງໝົດຂອງລະຄອນພື້ນເມືອງໃນເວທີ. ໃນລະຄອນຟ້ອນ ໂຣບຳສາມາດຟ້ອນດ້ວຍຕີນ, ດ້ວຍມືກໍ່ໄດ້, ນີ້ຖືກເອີ້ນວ່າຮູບການຟ້ອນບູຮານ ແລະ ເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມ.“
(ພາບປະກອບ)
ໃນຟ້ອນ ໂຣບຳ, ຊຸດອາພອນແມ່ນສຳຄັນທີ່ສຸດ ແລະ ໄດ້ຮັບການລົງທຶນຢ່າງລະອຽດລະອໍ. ພິເສດ, ຟ້ອນ ໂຣບຳ ເຄີຍອີງໃສ່ເລື່ອງລາວຕ່າງໆຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມ, ດັ່ງນັ້ນມັນໄດ້ກາຍເປັນອາຫານດ້ານຈິດໃຈທີ່ຂາດບໍ່ໄດ້ໃນການດຳລົງຊີວິດຂອງເຂົາເຈົ້າ.
ໃນສິລະປະຟ້ອນຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມ, ດົນຕີແມ່ນປັດໃຈສຳຄັນທີ່ສ້າງເປັນຜົນສຳເລັດຂອງບົດຟ້ອນ. ດົນຕີປະສົມກົມກຽວກັບຟ້ອນ ແລະ ເລີ່ມມາຈາກຈິດໃຈຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມ, ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງມ່ວນຫຼາຍ.
ສຳລັບຊາວເຜົ່າ ຂະແມ, ສິລະປະຟ້ອນມີຜົນສະທ້ອນຫຼາຍທີ່ສຸດ ແລະ ມີສາຍພົວພັນອັນສະໜິດແໜ້ນກັບສະຖາປັດຕະຍະກຳ, ວິຈິດສິນ ແລະ ຊີວິດທາງດ້ານວັດທະນະທຳ, ຈິດໃຈຂອງຊາວພາກໃຕ້, ທ່ານ ເລງອກແກງ ແບ່ງປັນວ່າ:
“ຟ້ອນພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມແມ່ນເຄີຍສະແດງຢູ່ໃນວັດ, ບໍ່ຮູ້ຈັກວ່າວັດ ຫຼືສິລະປະຟ້ອນ, ອັນໃດໄດ້ມີມາກ່ອນ, ພຽງແຕ່ຮູ້ວ່າ, ປະຈຸບັນສະຖາປັດຕະຍະກຳວັດຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມພາກໃຕ້ລ້ວນແຕ່ມີຮູບນັກຟ້ອນ, ນົກເທວະດາຫຼາຍຮູບຢູ່ຕາມເສົາ, ຂີ່, ແຂນນາງວັດ. ເມື່ອເວົ້າເຖິງວັດ ຂະແມ, ຮູບພາບນັກຟ້ອນແມ່ນຂາດບໍ່ໄດ້“.
ປະຈຸບັນ, ຟ້ອນ ຂະແມໄດ້ພັດທະນາຢ່າງແຮງ, ນັບທັງຮູບການ ແລະ ຄຸນນະພາບ. ສິລະປະຟ້ອນບໍ່ພຽງແຕ່ຕິດພັນກັບການເຄື່ອນໄຫວດຳລົງຊີວິດຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງແມ່ນວັດທະນະທຳດ້ານຈິດໃຈທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ ແລະ ສວຍງາມໃນປະຊາຄົມບັນດາເຜົ່າ ຫວຽດນາມອີກດ້ວຍ.