(ພາບປະກອບ)
(vovworld) - Chol Chnam Thmay ຫຼືເອີ້ນວ່າບຸນປີໃໝ່ຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມ, ແມ່ນງານບຸນໃຫຍ່ທີ່ໄດ້ຮັບການລໍຖ້າທີ່ສຸດໃນປີ. ບຸນເຕັດ Chol Chnam Thmay ມີຄວາມໝາຍຕ້ອນຮັບປີໃໝ່, ຢຸດຕິລະດູແຫ້ງແລ້ງເພື່ອກະກຽມກ້າວເຂົ້າສູ່ລະດູການໃໝ່ ແລະຈະແກ່ຍາວເປັນເວລາ 3 ວັນ. ຕາມປະຕິທິນຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມ, ບຸນເຕັດ Chol Chnam Thmay ແມ່ນຖືກດຳເນີນກາງເດືອນເມສາ.
ໃນເດືອນເມສາ, ເວລາທີ່ຊາວເຜົ່າ ຂະແມຢູ່ພາກໃຕ້ສຳເລັດລະດູການເກັບກ່ຽວ, ນີ້ກໍ່ແມ່ນເວລາສິ້ນສຸດລະດູແຫ້ງແລ້ງ ແລະ ກ້າວເຂົ້າສູ່ລະດູຝົນ. ຝົນຕົກຍາມຕົ້ນລະດູເຮັດໃຫ້ຕົ້ນໄມ້ໃບຫຍ້າຂຽວສົດງົດງາມ, ເຕັມໄປດ້ວຍພະລັງຊີວິດໃໝ່. ກ່ອນບຸນເຕັດ Chol Chnam Thmay ປະມານເຄິ່ງເດືອນ, ຊາວເຜົ່າ ຂະແມເຄີຍກະກຽມ, ສ້ອມແປງເຮືອນຊານ, ເຮັດເຂົ້າໜົມ, ຕັດຫຍິບໂສ້ງເສື້ອໃໝ່. ປ້າ ແຢງທິລານ, ຊາວເຜົ່າ ຂະແມຢູ່ ຊອກຈັງ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ອ້າຍເອື້ອຍນ້ອງເຖິງວ່າຈະຢູ່ຫ່າງໄກປານໃດກໍ່ກັບເມືອບ້ານຢ້ຽມຢາມພໍ່ແມ່, ເຕົ້າໂຮມກັນຈັດພາເຂົ້າບຸນເຕັດ ແລະ ໂອ້ລົມນຳກັນ. ຄອບຄົວໃດກໍ່ຈັດພາເຂົ້າບູຊາບັນພະບຸລຸດ, ຕ້ອນຮັບບຸນປີໃໝ່, ປະດັບປະດາເຮືອນຊານບ້ານຊ່ອງໃຫ້ສະອາດສວຍງາມເພື່ອຕ້ອນຮັບລູກຫຼານ. ກ່ອນທີ່ຈະບູຊາປູຍ່າຕາຍາຍໃນຄອບຄົວ, ແມ່ນຕ້ອງເຂົ້າວັດທຳພິທີກ່ອນ“.
ໃນ 3 ວັນບຸນເຕັດຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມ, ແຕ່ລະວັນກໍ່ມີຊື່ເອີ້ນທີ່ແຕກຕ່າງກັນ ແລະ ການເຄື່ອນໄຫວທັງໝົດລ້ວນແຕ່ຖືກຈັດຕັ້ງໃນວັດ. ວັນທຳອິດເອີ້ນວ່າ “ມະຫາສົງການ“, ນີ້ແມ່ນວັນທີ່ທຸກຄົນເຂົ້າວັດຖະຫວາຍທູບທຽນ, ບູຊາບັນພະບຸລຸດ. ໃນມື້ນີ້, ຊາວເຜົ່າ ຂະແມໃຊ້ນ້ຳຫອມເພື່ອລ້າງໜ້າໃນຕອນເຊົ້າ, ອາບຮ່າງກາຍໃນຕອນແລງ ແລະ ລ້າງຕີນໃນຕອນຄຳ່. ມື້ທີ 2 ເອີ້ນວ່າ “ວີຣັກ ອວານາບາດ“, ນີ້ແມ່ນວັນທຸກຄົນຈະເຮັດວຽກງານກຸສົນສຳລັບຄົນອາພັບ. ມື້ທີ 3 ເອີ້ນວ່າ “ຕະໄງ ລີອາງ ສະກາ“, ນີ້ແມ່ນວັນທີ່ທຸກຄົນໃຊ້ນຳ້ຫອມເພື່ອສົງນຳ້ໃຫ້ພະພຸດທະຮູບ. ເຂົາເຈົ້າຖືວ່າເຮັດຄືແນວນັ້ນຈະມີອາຍຸຍືນຍົງ ແລະ ມີຄວາມຜາສຸກ. ແລະນີ້ໄດ້ຮັບຖືວ່າແມ່ນວັນສຳຄັນທີ່ສຸດເພື່ອສະແດງຄວາມຮູ້ບຸນຄູນຕໍ່ພະພຸດ, ບັນພະບຸລຸດ, ປູຍ່າຕາຍາຍ. ກ່ອນບຸນເຕັດ 1 ສັບປະດາ, ບັນດາວັດວາອາຮາມຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມຄືດັ່ງມີພະລັງຊີວິດໃໝ່. ພະພຸດທະຮູບ, ຫໍບູຊາຕົ້ນຕໍ, ປະຕູໂຂງເຄືອບຄຳ, ບໍລິເວນວັດໄດ້ຮັບການປະດັບປະດາຢ່າງສະຫວ່າງສະໄຫວ. ພະສົງ ເຊີນງອກຮວີ່ນ, ຢູ່ ຈ່າວິງ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
(ພາບປະກອບ)
“ບັນດາຄູບາອາຈານໃນວັດກໍ່ກະກຽມຕ້ອນຮັບບຸນເຕັດດ້ວຍວຽກງານຕ່າງໆ, ເຊັ່ນເຮັດອະນາໄມໃນບໍລິເວນຂອງວັດໃຫ້ສະອາດ, ກະກຽມບ່ອນເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນທຳພິທີປ້ານພູຂີ້ຊາຍໃນ 3 ວັນຂອງບຸນເຕັດ. ສິ່ງດັ່ງກ່າວແມ່ນຊ່ວຍໃຫ້ປະຊາຊົນເຮັດບຸນ, ທັງຮັກສາປະເພນີທີ່ມີມາແຕ່ບູຮານຂອງຊາວເຜົ່າຂະແມ“.
ປະເພນີຕົບທາດຊາຍແມ່ນຂາດບໍ່ໄດ້ໃນບຸນເຕັດ Chol Chnam Thmay ຂອງຊາວເຜົ່າຂະແມ. ປະເພນີນີ້ຖືກເອີ້ນວ່າ Anisang Pun Phnom Khsach. ພິທີທັງໝົດທີ່ດຳເນີນໃນ 3 ວັນຂອງບຸນເຕັດ Chol Chnam Thmay ລ້ວນແຕ່ແມ່ນບັນດາບົດຮຽນກ່ຽວກັບວິຖີ, ແບບແຜນດຳລົງຊີວິດຂອງຊາວເຜົ່າຂະແມຕາມທິດສະດີຂອງພຸດທະສາສະໜາ. ບໍ່ພຽງແຕ່ປະຕິບັດພິທີຕ່າງໆໃນວັດເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຊາວເຜົ່າ ຂະແມຍັງເຊີນບັນດາຄູບາອາຈານມາສວດມົນໃນຄອບຄົວຂອງຕົນອີກດ້ວຍ.
“ໃນໂອກາດຕົ້ນລະດູບານໃໝ່, ຂໍອວຍພອນໃຫ້ຊາວເຜົ່າ ຂະແມທຸກຄົນມີສຸຂະພາບເຂັ້ມແຂງ, ມີຄວາມຈະເລີນ, ສະຫວັດດີພາບ, ປາຖະໜາສິ່ງໃດຂໍໃຫ້ໄດ້ສິ່ງນັ້ນ“.
(ພາບປະກອບ)
ບຸນເຕັດ Chol Chnam Thmay ມີບົດບາດສຳຄັນໃນຊີວິດ ກໍ່ຄືໃນການເຊື່ອຖືຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມເວົ້າສະເພາະ ແລະ ສາສະໜາພຸດນິກາຍນາມຕົງເວົ້າລວມ. ໂດຍຕ່າງກັບຊາວກິງ, ຈຸດເວລາສົ່ງທ້າຍປີເກົ່າຕ້ອນຮັບປີໃໝ່ຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມແມ່ນອີງຕາມແຕ່ລະປີ, ບາງເທື່ອແມ່ນຕອນເຊົ້າ, ຕອນທ່ຽງ, ຕອນບ່າຍ, ບາງເທື່ອແມ່ນຕອນຄຳ່. ໃນເວລາສົ່ງທ້າຍປີເກົ່າຕ້ອນຮັບປີໃໝ່, ທຸກຄອບຄົວຈູດທູບທຽນເຮັດພິທີສົ່ງ ເຕໂວດາ ປີເກົ່າ ແລະ ຕ້ອນຮັບ ເຕໂວດາ ປີໃໝ່. ຕາມທັດສະນະຂອງຊາວເຜົ່າ ຂະແມພາກໃຕ້, ເຂົາເຈົ້າເຊື່ອໝັ້ນວ່າ, ເຕໂວດາ ແມ່ນເທວະດາໂດຍຟ້າແຖນສົ່ງມາໂລກສົງສານເພື່ອເບິ່ງແຍງດູແລໃຫ້ປະຊາຊົນໃນເວລາໜຶ່ງປີ. ກໍ່ເຊັ່ນດຽວກັບບຸນປີໃໝ່ປະຈຳເຜົ່າອື່ນໆ, ບຸນເຕັດ Chol Chnam Thmay ມີຄວາມໝາຍສຳຄັນສຳລັບຊາວເຜົ່າ ຂະແມພາກໃຕ້ ເພາະວ່ານີ້ແມ່ນວັນເປີດສາກປີໃໝ່, ເລີ່ມຕົ້ນລະດູການໃໝ່, ທັງແມ່ນວັນທີ່ມີຄວາມສຸກ ແລະ ເບີກບານມ່ວນຊື່ນທີ່ສຸດໃນປີ.