(ເພງພື້ນເມືອງ ແລະ ເລື່ອງອະນຸລັກຮັກສາ
ເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີ)
(vovworld) - ກໍ່ເຊັ່ນດ່ຽວກັບຫຼາຍຊົນເຜົ່າອື່ນໆທີ່ພວມດຳລົງຊີວິດຢູ່ຫວຽດນາມ, ຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີມີສາງວັດທະນະທຳພື້ນເມືອງອຸດົມສົມບູນ ແລະ ເປັນເອກະລັກສະເພາະ.. ໃນນັ້ນເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີມີຄຸນຄ່າພິເສດສະເພາະ, ຄືດັ່ງແຫຼ່ງປຸກລະດົມກຳລັງໃຈຂອງຊາວ ຊ໋ານຈີນັບແຕ່ໄດ້ຮັບການກຳເນີດຕະຫຼອດຮອດເວລາເຖິງແກ່ມໍລະນະກຳ. ປະຈຸບັນ, ເຖິງວ່າໄດ້ຮັບການກະທົບ ແລະຜົນສະທ້ອນຈາກຫຼາຍຮູບການວັດທະນະທຳ, ສິລະປະທີ່ທັນສະໄໝກໍ່ຕາມ, ແຕ່ເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີຍັງຄົງໄດ້ຮັບການອະນຸລັກຮັກສາ ແລະ ມີກຳລັງແຜ່ລາມອອກຢ່າງກວ້າງຂວາງໃນຊີວິດຂອງປະຊາຄົມຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີຢູ່. ບົດຂຽນຂອງນັກຂ່າວ ລານແອງ.
ຕາມບັນດານັກຄົ້ນຄ້ວາວັດທະນະທຳພື້ນເມືອງແລ້ວ, ເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີແມ່ນໜຶ່ງໃນບັນດາຮູບການສິລະປະການສະແດງພື້ນເມືອງທີ່ມີມາແຕ່ດົນນານ. ນີ້ແມ່ນຮູບການຂັບກ້ຽວກັນລະຫວ່າງຍິງ - ຊາຍ ຄືດັ່ງຂັບວີ໋, ຂັບກວານຫໍ້ຂອງຊາວກິງ ແລະ ຂັບສລີ, ຂັບເລື້ອນຂອງຊາວເຜົ່າໄຕ່, ນຸ່ງ. ບໍ່ມີເອກະສານໃດໃຫ້ຮູ້ຢ່າງຈະແຈ້ງວ່າ, ເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີແມ່ນມີມາແຕ່ເວລາໃດ, ພຽງແຕ່ຮູ້ໄດ້ວ່າ, ເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີໄດ້ຮັບການສືບທອດ ແລະ ຮັກສາໄວ້ໃນຊີວິດຂອງຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີມາຫຼາຍລຸ້ນຄົນແລ້ວ. ໂດຍເອກອ້າງທະນົງໃຈຕໍ່ບັນດາທຳນອງເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າຕົນ. ທ່ານ ເຈິ່ນວັນຖູຍ, ນັກຮ້ອງຜູ້ມີຊື່ສຽງຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີ, ຢູ່ຕາແສງ ກຽນລາວ, ເມືອງ ລູກງ້ານ, ແຂວງ ບັກຢາງໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ບັນດາບົດເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີປະກອບດ້ວຍ 3, 4 ທຳນອງ. ຂັບໃນຍາມກາງເວັນ - ຂັບຊ້າ; ຂັບໃນຍາມກາງຄືນ ແລະ ຂັບໃນ ໃນງານດອງ, ຂັບອວຍພອນອາຍຸຍືນ, ຂັບປ່ຽນຊື່, ຂັບອວຍພອນຄອບຄົວມີລູກໃພ້… ”
ຕາມຕົວເລກສະຖິຕິຂອງບັນດານັກຄົ້ນຄ້ວາແລ້ວ, ຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີຍັງຮັກສາບົດເພງຂັບໃນຍາມກາງເວັນ ທີ່ຂຽນດ້ວຍຕົວໜັງສືຈີນແຕ່ 300 – 500 ບົດ, ບົດເພງຂັບໃນຍາມກາງຄືນແຕ່ 700-1000 ບົດ ແລະ ບົດເພງຂັບໃນງານດອງ 100 ບົດໄວ້.
ເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີບໍ່ພຽງແຕ່ມີຊາວໜຸ່ມຍິງຊາຍຂັບຮ້ອງເທົ່ານັ້ນ, ຫາກໄວກາງຄົນ, ຜູ້ເຖົ້າ, ຜູ້ແກ່ກໍ່ເມົາມົວຂັບຮ້ອງອີກ, ເພາະວ່າບົດເພງສະແດງໃຫ້ເຫັນແນວຄິດ, ຈິດໃຈ, ຄວາມມຸ່ງມາດປາຖະໜາຂອງຊາວເຜົາ ຊ໋ານຈີ. ປີ 2012, ລັດຖະມົນຕີວ່າການກະຊວງວັດທະນະທຳ, ກິລາ ແລະ ການທ່ອງທ່ຽວ ໄດ້ຕົກລົງຈັດເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີເຂົ້າໃນບັນຊີລາຍຊື່ມໍລະດົກວັດທະນະທຳບໍ່ມີຮູບຮ່າງລະດັບຊາດ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍ່ຕາມ, ຈຳນວນຜູ້ຂັບໄດ້ ແລະ ເຂົ້າໃຈເນື້ອໃນເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີແມ່ນບໍ່ຫຼາຍ, ເຖິງວ່າຢູ່ຕາແສງ ກຽນລາວ, ເມືອງ ລູກງ້ານ, ແຂວງ ບັກຢາງ, ບັນດາອົງການຈັດຕັ້ງ, ອຳນາດການປົກຄອງໄດ້ມີສະຕິ ແລະ ຜັນຂະຫຍາຍວຽກງານອະນຸລັກຮັກສາເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີແລ້ວ. ທ່ານ ຫຼີຮົ່ງວຽນ, ຫົວໜ້າຄະນະແນວໂຮມປະເທດຊາດບ້ານ ຫໍ້, ຕາແສງ ກຽນລາວ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ລັດໄດ້ຮັບຮອງເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີພວກຂ້າພະເຈົ້າວ່າແມ່ນມໍລະດົກວັດທະນະທຳບໍ່ມີຮູບຮ່າງລະດັບຊາດແລ້ວ, ສ່ວນແນວໂຮມປະເທດຊາດກໍ່ໂຄສະນາ, ຂົນຂວາຍປະຊາຊົນຈັດຕັ້ງສະໂມສອນເພື່ອຮັກສາສີສັນວັດທະນະທຳຂອງຊົນເຜົ່າຕົນໄວ້, ເຮັດໃຫ້ທຸກຄົນໃນພາຍພາກໜ້າກໍ່ສາມດຂັບເພງພື້ນເມືອງໄດ້. ໃນບ້ານກໍ່ມີນັກສິລະປະການຈຳນວນໜຶ່ງ ໄດ້ສອນໃຫ້ລູກຫຼານຂັບເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າຕົນ. ເຖິງວ່າປະຈຸບັນບໍ່ທັນດຶງດູດຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມໄດ້ຫຼາຍ, ແຕ່ພວກຂ້າພະເຈົ້າຈະພະຍາຍາມໂຄສະນາເຮັດໃຫ້ເດັກນ້ອຍເຂົ້າຮ່ວມນັບມື້ນັບຫຼາຍຂຶ້ນ“.
ໂດຍຮັບຮູ້ໄດ້ຄຸນຄ່າ ແລະ ສີສັນທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະໃນເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າຕົນ, ທ່ານ ເຈິ່ນວັນຖູຍ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ, ນັບແຕ່ປີ 1982 ມາຮອດປະຈຸບັນ, ທ່ານໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມການສະແດງ, ແນະນຳເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີຢູ່ຫຼາຍແຫ່ງແຕ່ເໜືອຮອດໃຕ້. ບໍ່ພຽງແຕ່ຄືແນວນັ້ນ, ທ່ານຍັງເປີດຫ້ອງສອນຂັບຮ້ອງເພງພື້ນເມືອງໂດຍບໍ່ເກັບຄ່າອີກດ້ວຍ. ທ່ານໄດ້ເວົ້າຄວາມໃນໃຈສູ່ຟັງວ່າ:
“ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ໄປຫຼາຍແຫ່ງ, ເຫັນວ່າບັນດາຊົນເຜົ່າອື່ນໆຂັບມ່ວນຫຼາຍ. ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງຄິດວ່າ, ຖ້າຫາກຕົນບໍ່ອະນຸລັກຮັກສາຢ່າງໄວ, ວັດທະນະທຳຂອງຊົນເຜົ່າຕົນຈະເສື່ອມຫາຍໄປ. ເພາະວ່າຜູ້ຮູ້ຂັບບັນດາບົດເພງພື້ນເມືອງສ່ວນຫຼາຍແມ່ນມີອາຍຸແຕ່ 40 ປີຂຶ້ນໄປ. ດັ່ງນັ້ນຂ້າພະເຈົ້າຈຶ່ງຢາກເປີດຫ້ອງສອນຂັບເພງພື້ນເມືອງຢູ່ໃນບ້ານ ຫໍ້ ເພື່ອປະກອບສ່ວນອະນຸລັກຮັກສາສີສັນວັດທະນະທຳຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີໄວ້“.
ຕາມທ່ານ ເຈິ່ນວັນຖູຍ ແລ້ວ, ຮຽນຂັບເພງພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າ ຊ໋ານຈີບໍ່ແມ່ນເລື່ອງງ່າຍ. ຕ້ອງມີຄວາມເມົາມົວ ແລະ ມີເຈດຈຳນົງຈຶ່ງສາມາດຮຽນໄດ້. ເພາະວ່າປະຈຸບັນ, ຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີສ່ວນຫຼາຍຮູ້ແຕ່ພາສາເທົ່ານັ້ນ, ສ່ວນຄວາມໝາຍພັດບໍ່ເຂົ້າໃຈ, ຕ້ອງອະທິບາຍຢ່າງລະອຽດຈຶ່ງເຂົ້າໃຈໄດ້, ນອກນັ້ນຍັງມີຄົນຈຳນວນໜຶ່ງບໍ່ມີສະຕິກ່ຽວກັບການອະນຸລັກຮັກສາ ແລະ ເສີມຂະຫຍາຍຄຸນຄ່າຂອງເພງພື້ນເມືອງ ຊ໋ານຈີ, ດັ່ງນັນຈຳນວນຊາວໜຸ່ມໄປຮຽນເພງພື້ນເມືອງຈຶ່ງບໍ່ຫຼາຍ.
ເພງພື້ນເມືອງແມ່ນການເຄື່ອນໄຫວວັດທະນະທຳທີ່ອຸດົມສົມບຸນ, ເຊິ່ງໄດ້ຮັບການແຕ່ງຂຶ້ນຜ່ານວິວັດແຫ່ງການອອກແຮງງານ, ການຜະລິດ ແລະ ຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງຊາວ ຊ໋ານຈີຫຼາຍລຸ້ນຄົນ. ໃນຊີວິດທາງດ້ານວັດທະນະທຳ ແລະ ຈິດໃຈ, ເພງພື້ນເມືອງຍາມໃດກໍ່ແມ່ນແຫຼ່ງລະດົມກຳລັງໃຈສຳລັບປະຊາຄົມຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີ. ທ່ານ ເຈິ່ນວັນຖູຍ ກໍ່ຄືຊາວເຜົ່າ ຊ໋ານຈີອື່ນໆຫຼາຍຄົນ, ຍາມໃດກໍ່ສ້າງຄວາມໄວ້ເນື້ອເຊື່ອໃຈຕໍ່ວັດທະນະທຳຂອງຊົນເຜົ່າຕົນ.