ในหลุมขุดค้นด้านโบราณคดีเกือบ100ตารางเมตรที่หมู่บ้านจูเด๋า ต.ท้ายเติน อ.นามแซก จ.หายเยือง บรรดานักวิทยาศาสตร์และนักวิจัยเกี่ยวกับเซรามิกกำลังรวบรวมวัตถุโบราณชิ้นต่างๆที่ค้นพบอยู่ใต้ดินเป็นร้อยๆปีอย่างระมัดระวังและทะนุถนอมอย่างดี รองศ.ดร.บุ่ยมิงจี้ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยกรุงทังลองได้กล่าวว่า กว่า30ปีที่ผ่านมานับตั้งแต่ได้ค้นพบร่องรอยของเซรามิกจูเด๋า ผ่านกระบวนการขุดค้นมาแล้ว6ครั้ง ครั้งที่7นี้ถือว่าประสบผลสำเร็จมากที่สุด“พวกเราพบเซรามิกต่างๆที่เหมือนกับวัตถุที่ค้นพบในเขตหว่างแถ่งทังลอง ซึ่งแสดงให้เห็นว่ามีความผูกพันธ์กันอย่างชัดเจนและถือเป็นความสำเร็จในการวิจัยประเมินและเปรียบเทียบคุณค่าและบทบาทของเซรามิกจูเด๋ากับเขตหว่างแถ่งทังลอง เพราะในประวัติศาสตร์การขุดค้นด้านโบราณคดีเกี่ยวกับเซรามิกไม่เคยขุดพบร่องรอยที่สมบูรณ์ที่สุดเกี่ยวกับการผลิตเซรามิกเหมือนคราวนี้ซึ่งมีทั้งเตาเผาและกระบวนการผลิต โดยเฉพาะน้ำยาเคลือบสีเขียวมรกตที่เป็นเอกลักษณ์ของเซรามิกจูเด๋า จากสิ่งของต่างๆที่เราค้นพบสามารถบอกได้ว่าฝีมือของช่างเซรามิกจูเด๋านั้นเยี่ยมมากเพราะผลิตภัณฑ์เซรามิกจูเด๋าสามารถเทียบเท่ากับเครื่องเคลือบ หลงเฉวียน มณฑล เจ้อเจียงของจีนได้”

เซรามิกที่ค้นพบบนเรืออัปปางในเขตทะเลเกาะกู่ลาวจ่ามจ.กว๋างนามของเวียดนาม(photo Agrimark)

ตั้งแต่ปี2003 แวดวงเซรามิกโลกเริ่มให้ความสนใจมากขึ้นต่อคุณค่าวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ของเซรามิกจูเด๋าเมื่อมีการค้นพบวัตถุเซรามิกโบราณกว่า4หมื่นชิ้นบนเรือพาณิชย์ที่อัปปางในเขตทะเลเกาะ กู่ลาวจ่าม ในจ.กว๋างนามของเวียดนาม อันเป็นการยืนยันว่าชื่อเสียงของเซรามิกจูเด๋าที่ถูกส่งออกไปยังหลายประเทศทั่วโลก แต่ในตอนนั้นเนื่องจากตัวอย่างผลิตภัณฑ์ยังไม่ครบดังนั้นยังไม่มีการคิดถึงความสัมพันธ์ระหว่างผลิตภัณฑ์เซรามิกของหมู่บ้านจูเด๋ากับของใช้ต่างๆที่ถูกค้นพบในเขตหว่างแถ่งทังลองซึ่งเป็นพระราชวังของราชวงศ์ต่างๆในศตวรรษที่11-18 รองศ.ดร.โห่วันกว๊าน เผยว่า การขุดค้นโบราณคดีครั้งนี้สามารถพบแหล่งผลิตที่มีสิ่งของนับร้อยชิ้นที่เหมือนกับสิ่งของได้ค้นพบในหว่างแถ่งทังลอง ซึ่งเมื่อก่อนนี้วัตถุเซรามิกที่เราพบในเขตหว่างแถ่งทังลองนั้นถูกคาดการณ์ว่าเป็นเซรามิกที่มีชื่อเสียงของจีนคือ เครื่องเคลือบหลุงเฉวียนของมณฑลเจ้อเจียง ดังนั้นจากผลการค้นคว้าครั้งนี้เราสามารถยืนยันได้ว่า เซรามิกที่พบในเขตพระราชวังโบราณของเวียดนามคือเซรามิกจากหมู่บ้านจูเด๋านั่นเอง

เซรามิกสีเขียวมรกตคือผลิตภัณฑ์หลักของจูเด๋าเพราะเทคนิกและรูปแบบการผลิตนั้นต้องการช่างปั้นที่มีฝีมือชั้นเยี่ยมพร้อมการรักษาอุณหภูมิในการเผาให้สม่ำเสมอ นายตังบ๊าแห่วง อดีตผู้อำนวยการพิพิธภัณฑ์จ.หายเยืองเผยว่า “โบราณวัตถุที่ค้นพบในหมู่บ้านจูเด๋านั้นมีคุณค่ามากและเป็นการพิสูจน์ให้เห็นว่าวัตถุเซรามิกโบราณที่มีค่าต่างๆที่ถูกจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ใหญ่ในทั่วโลกเป็นผลงานเซรามิกของจูเด๋าอันเป็นการยืนยันถึงชื่อเสียงของเซรามิกเวียดนาม”

ผ่านกระบวนการขุดค้นและวิจัยด้านโบราณคดีที่จูเด๋ามา7ครั้ง เราก็ได้ข้อมูลที่สำคัญเพื่อยืนยันถึงประวัติความเป็นมาของเซรามิกจูเด๋า พร้อมทั้งมีความหมายสำหรับการวิจัยประเมินคุณค่าในการรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับเซรามิกในยุคราชวงศ์เลช่วงปี1428-1527 ที่เขตโบราณสถานหว่างแถ่งทังลอง อันจะเป็นพื้นฐานเพื่อวางแผนลงทุนพัฒนาการค้นคว้าวิจัยต่อไปเกี่ยวกับคุณค่าวัฒนธรรมของหมู่บ้านผลิตเซรามิกจูเด๋าในขอบเขตที่ใหญ่กว่า จากนั้นจะมียุทธศาสตร์การวางผังเพื่ออนุรักษ์และส่งเสริมคุณค่าของหมู่บ้านศิลปชีพโบราณโดยเฉพาะเพื่อเป็นพื้นฐานให้แก่การประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับเซรามิกจูเด๋าได้อย่างถูกต้อง.