เมื่อก่อนนี้ งานแข่งม้า ณ บั๊กห่าถูกจัดขึ้นรอบทุ่งนาและเนินต่างๆ ส่วนเส้นชัยคือพื้นที่ดินกลางแจ้งในใจกลางตัวเมือง  เมื่อใกล้ถึงเส้นชัย ผู้แข่งต้องรีบลงจากหลังม้า ชักปืนออกจากไหล่และยิง ๕ นัดใส่เป้าแล้วชิงลูกบอล เสร็จแล้วก็ขี่ม้าวิ่งกลับไปที่เส้นสตาร์ท  ผู้ที่ชนะต้องยิงถูกเป้าให้ได้มากที่สุดและกลับไปที่เส้นสตาร์ทเป็นคนแรก  ซึ่งเป็นที่มาของตำนานเกี่ยวกับหนุ่มบั๊กห่าที่สามารถขี่ม้าเร็วและยิงปืนแม่นร้อยนัด  ปัจจุบัน การแข่งม้าในบั๊กห่ายังไม่มีการยิงปืนแล้ว และมีสนามม้าไว้สำหรับแข่ง  มีการจัดอย่างมืออาชีพมากขึ้น ดังนั้นจึงดึงดูดใจผู้มาชมมากขึ้น  

งานแข่งม้า ณ บั๊กห่ายังมีการเข้าร่วมจากจังหวัดอื่นๆในภาคตะวันตกเฉียงเหนือเช่น เอียนบ๊าย ห่ายาง ลายโจว เซินลาและเดียนเบียน  ดังนั้นหากอยากชนะต้องมีการเตรียมเป็นอย่างดี  นายหว่างวันต่าย ชนเผ่าไต อาศัยที่หมู่บ้านนาอ๊างอา ตำบลนาโฮ้ย อำเภอบั๊กห่า ที่มีประสบการณ์เลี้ยงม้ามากว่า ๓๐ ปีเปิดเผยว่า  ม้าเป็นสัตว์เลี้ยงที่สนิทกับทุกครอบครัวในบั๊กห่าและท้องถิ่นอื่นๆในภาคตะวันตกเฉียงเหนือ  ม้าซื่อสัตย์ต่อผู้เลี้ยงและช่วยงานของคนเขตเขาได้มากจึงถือเป็นทรัพย์สินที่มีค่า  หลายปีที่ผ่านมา การแข่งม้าเป็นกีฬาฮิตดังนั้น นอกเหนือเวลาไปทำไร่และขนส่งแล้ว ม้าต้องได้รับการฝึกให้เป็นม้าแข่ง  นายหว่างวันต่ายเปิดเผยต่อไปว่า ม้าต้องมีความสมบูรณ์ รูปร่างดี ขาและเท้าทั้งสี่จะต้องแข็งแรงได้รูป ขาจะต้องไม่โก่งหรือแอ่น ขนนิ่ม ตาไว หน้าอกกว้าง มีกล้ามเนื้อมากและกล้ามเนื้อนูนเป็นก้อนทั้งสองข้าง ก้าววิ่งยาวและเป็นจังหวะๆ  นายต่ายกล่าว  “ ต้องเลือกม้าที่ขาไม่โก่งหรืแอ่น เล็บหนา หากม้าตัวไหนมีฝ่าขาเหมือนของเป็ดจะวิ่งช้า  ส่วนอาหารนั้นต้องให้มันกินให้อิ่มและสะอาด  ชัยชนะของผมในอดีตเนื่องจากม้าแข่งเชื่องแล้ว เป็นม้าดีและผมก็ฝึกมันมาตลอด  ผมฝึกมันทั้งเช้าและบ่ายแต่ไม่หนักเกินไป ”

นายต่ายดูแลม้าแข่ง

ผู้เข้าร่วมการแข่งม้าไม่ใช่นักขี่ม้ามืออาชีพ หากเป็นเกษตรกรและม้านั้นก็ไม่ใช่ม้าแข่งเฉพาะหากเป็นม้าที่ใช้งานของเกษตรกร และที่น่าสนใจคือ ผู้แข่งไม่ใช้อานม้าและโกลน หากบังเหียนม้าด้วยสายบังเหียนและปากเหล็กเท่านั้น และเมื่อต้องการให้ม้าวิ่งเร็วขึ้นผู้ขี่จะบังคับมันด้วยสายบังเหียน รักษาความสมดุลและขาทั้งสองบีบท้องม้าอย่างสนิท ทั้งนี้แสดงให้เห็นถึงความกล้าหาญของบรรดาผู้แข่ง

  นายหว่างวันหวิ่ง ที่เคยได้รับรางวัลชนะเลิศในการแข่งม้าสองปีติดต่อกันคือ ๒๐๑๒ และ ๒๐๑๓ คุยกับพวกเราถึงเคล็ดลับในการแข่งม้าว่า ต้องดูม้าของคู่แข่ง รักษาระยะทางเพื่อหลีกเลี่ยงการที่ม้าเบียดกันทำให้เกิดอุบัติเหตุ นายหวิ่งกล่าว  “ ต้องนั่งให้มั่นคงบนหลังม้าเพื่อออกคำสั่งเวลาม้าวิ่ง  เมื่อเข้าทางโค้งต้องใช้สายบังเหียนบังคับม้าลดความเร็วเพื่อไม่ให้ตกม้า เมื่อวิ่งบนทางราบไม่ต้องบังคับด้วยสายบังเหียนและปล่อยให้ม้าวิ่งตามความสามารถ ”

นายหวิ่งผู้ชนะเลิศในการแข่งม้าสองปีติดต่อกัน

งานแข่งม้าที่บั๊กห่าสร้างความตื่นเต้นให้กับนักท่องเที่ยวชาวเวียดนามและชาวต่างประเทศเมื่อชมหนุ่มฉกรรจ์ของหมู่บ้านขี่ม้าที่เป็นม้าขนส่งสินค้าหรือไถนาแข่งขันกันอย่างดุเดือด บางที่ก็ทำให้ผู้ชมรู้สึกเสียวเพราะคนขี่ไม่สามารถบังคับม้าได้จนมันวิ่งออกจากสนาม หรือบางตัววิ่งตรงไปชนรั้วหรือผู้ขี่ม้าตกจากหลังม้า ทั้งนี้คือเสน่ห์ของงานแข่งม้าที่บั๊กห่าทำให้มันกลายเป็นจุดนัดพบของนักท่องเที่ยวทั้งชาวเวียดนามและชาวต่างประเทศเมื่อฤดูแข่งม้าเวียนมา  นายมาตเทียส มาตต์ นักท่องเที่ยวชาวเยอรมันที่มาจากเมืองแฮมเบอร์ค กล่าวด้วยน้ำเสียงตื่นเต้นว่า   “ ผมชอบมาก  สิ่งที่โดดเด่นของงานคือ มีการเข้าร่วมของหนุ่มชาวบ้าน ชาวบ้านทุกคนอยากชมการแข่งขั้นนี้  การแข่งม้าที่นี่ไม่ต่างกับการแข่งม้าที่บ้านของผม  และมีสิ่งที่ตื่นเต้นอีกคือ เมื่อใกล้ถึงเส้นชัย มีม้าสองตัวหยุดพร้อมกันและเดินเข้าไปในสนามหญ้า ทำให้ผมกับบรรดาผู้ชมต่างหัวเราะ  ซึ่งเป็นงานที่ดึงดูดใจ ”

คุยกับม้าก่อนเข้าแข่ง

งานแข่งม้าบั๊กห่าเป็นเทศกาลที่ตื่นเต้น ทดสอบความทรหด ความกล้าหาญและไหวพริบปฏิภาณของผู้แข่งได้กลายเป็นกิจกรรมทางวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ของชนเผ่าเขตเขาภาคตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศเวียดนาม หนุ่มชนเผ่าที่ซื่อสัตย์และหาญกล้าขี่ม้าที่เขาเลี้ยงเองเพื่อขนส่งสินค้าหรือไถนาเข้าร่วมการแข่งขันได้สร้างความตื่นเต้นจนถึงสุดขีดและทำให้นักท่องเที่ยวเมื่อมาแล้วก็อยากกลับมาอีก ./.