Sau gần 2,5 năm kể từ thời điểm diễn ra cuộc trưng cầu dân ý lịch sử tại Anh về việc đi hay ở lại với Liên minh châu Âu (23/6/2016), và hơn 1 năm đàm phán với nhiều khó khăn, tưởng chừng bế tắc, Anh và EU cuối cùng cũng đã đạt được sự thống nhất kỹ thuật về một bản dự thảo thỏa thuận Brexit. Đây được coi là một bước ngoặt quan trọng trong quá trình đàm phán cam go và kéo dài giữa London và Brussels.
Bế tắc lớn nhất giữa Anh và EU trong đàm phán Brexit thời gian qua vẫn là "biên giới cứng" trên bộ giữa vùng Bắc Ireland của Anh và Cộng hoà Ireland. Tuy nhiên những bất đồng này đã được tháo gỡ sau các cuộc đàm phán con thoi, căng thẳng giữa 2 bên những ngày qua.
Sơ bộ và bất ngờ
Nội dung cụ thể của thỏa thuận sơ bộ về Brexit đạt được giữa Anh và Liên minh châu Âu phải chờ ít nhất tới cuộc họp của Chính phủ Anh chiều ngày 14/11. Tuy nhiên, theo Văn phòng Nội các Anh, hai bên đã đi đến thống nhất ở tất cả chi tiết mang tính kỹ thuật, trong đó bao gồm cả vấn đề khó khăn nhất đến những ngày cuối này, đó là chi tiết về biên giới hai phần Ireland và khu vực phân chia hải quan. Hai bên đã đạt được sự đồng thuận về cách thức không thiết lập một đường biên giới cứng giữa vùng lãnh thổ Bắc Ireland thuộc Anh và Cộng hòa Ireland, như là hệ quả của việc Anh rời khỏi EU.
Có thể nói Tuyên bố của Văn phòng Nội các Anh về việc 2 bên đạt được thỏa thuận sơ bộ về Brexit là khá bất ngờ vì trong các cuộc họp gần nhất giữa Anh và Liên minh châu Âu, tất cả những gì có thể nói về tiến trình đàm phán Brexit chỉ là bế tắc. Chỉ 1 ngày trước khi thỏa thuận được thông qua, quan chức 2 bên không ai khẳng định 100% sẽ đạt thỏa thuận. Thậm chí, ngay trong ngày Nội các Anh thông báo đã đạt thỏa thuận sơ bộ, Uỷ ban châu Âu (EC) đã công bố những thông tin chi tiết về công tác chuẩn bị dự phòng cho kịch bản không đạt thỏa thuận đàm phán về việc Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU). Theo đó, nêu ra một số lượng giới hạn các hành động khẩn cấp trong những lĩnh vực ưu tiên; thông qua 2 đề xuất lập pháp về sửa đổi luật hiện hành của EU trong lĩnh vực thị thực nhằm chuẩn bị cho Brexit; cung cấp thông tin rộng rãi về những thay đổi có thể xảy ra như kiểm soát biên giới, kiểm tra hải quan, giấy phép lái xe...
Và tại thời điểm Nội các Anh đưa ra thông tin đạt được dự thảo sơ bộ về Brexit, phía Liên minh châu Âu vẫn chưa đưa ra bất cứ phát ngôn nào để khẳng định hay phủ nhận nguồn tin từ phía Anh.
Sức ép phía trước rất lớn
Bản thỏa thuận sơ bộ này đạt được không hề dễ dàng sau gần 2 năm đàm phán khó khăn, tốn quá nhiều giấy mực của truyền thông và tranh cãi trong dư luận Anh. Tuy nhiên, thách thức đối với Thủ tướng Anh Theresa May chưa dừng ở đây. Thỏa thuận phải được Nội các Anh thông qua, (trong phiên họp nội các chiều 14/11), bước tiếp theo sẽ phức tạp hơn nhiều khi văn kiện này được trình lên phê duyệt tại Quốc hội Anh.
Khó khăn là có thật khi vì Brexit mà chính trường Anh chia rẽ sâu sắc. Chỉ 1 ngày trước khi Anh và EU đạt được thỏa thuận sơ bộ (12/11), Thủ tướng Theresa May đã buộc phải hủy 1 cuộc họp nội các khẩn cấp để thống nhất nội dung thỏa thuận giữa Anh với EU về điều kiện Brexit. Trước đó, Thứ trưởng Giao thông Anh Jo Johnson cũng đã từ chức nhằm phản đối kế hoạch Brexit của bà May, coi đây là một "sai lầm lớn”. Đây là quan chức thứ 14 trong nội các Anh từ chức kể từ tháng 11 năm ngoái.
Và ngay sau khi thông tin về đạt được thỏa thuận sơ bộ được loan báo từ chính phủ Anh, lãnh đạo Công đảng Jeremy Corbyn tuyên bố sẽ phải xem xét kỹ lưỡng chi tiết của dự thảo thỏa thuận Brexit, đồng thời ngỏ ý rằng, thỏa thuận này nhiều khả năng không có lợi cho Vương quốc Anh. Còn Cựu Ngoại trưởng Anh Boris Johnson cũng chỉ trích chính phủ Anh và cho rằng thỏa thuận này đã đi chệch hướng quá nhiều, dù thừa nhận chưa đọc chi tiết dự thảo thỏa thuận.
Tất cả những diễn biến này xảy ra bất chấp Thủ tướng Anh Theresa May nhiều lần khẳng định sẽ không chấp nhận một thỏa thuận với EU bằng mọi giá.
Chỉ còn 5 tháng nữa là đến thời điểm Brexit có hiệu lực. Nước Anh sẽ rời EU vào ngày 29/3/2019. Việc hai bên thống nhất kỹ thuật về một bản dự thảo thỏa thuận Brexit là bước đi rất quan trọng trong tiến trình hoàn tất "thỏa thuận ly hôn" và đưa ra tuyên bố về một mối quan hệ thương mại hậu Brexit. Tuy nhiên liệu quá trình này có hoàn tất như mong muốn của cả Anh và EU hay không, còn phụ thuộc vào Nội các, Nghị viện Anh và các nhà lãnh đạo EU.