Nguyên Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải (nhiệm kỳ 1997-2006) không chỉ được đánh giá là người có tầm nhìn chiến lược, góp phần quan trọng vào sự phát triển của hệ thống kinh tế Việt Nam, mà còn được coi là vị thuyền trưởng tài ba, chèo lái đưa con thuyền kinh tế Việt Nam vượt qua những năm tháng khó khăn của thời kỳ đầu hội nhập và mở cửa.

Trong nhiệm kỳ của mình, Thủ tướng Phan Văn Khải là người ghi dấu ấn cá nhân với những cải cách mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô. Gánh trên vai những trọng trách kinh tế-xã hội-chính trị trong nước lẫn các hoạt động đối ngoại, nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải đã để lại rất nhiều di sản.

Nhà thiết kế cải cách, thúc đẩy tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô

Khi ông nhậm chức Thủ tướng (1997), kinh tế Đông Nam Á đang lâm vào khủng hoảng tài chính, Hàn Quốc và một số nước Châu Á chịu tổn thất nặng nề. Trước tình hình đó, Chính phủ do Thủ tướng Phan Văn Khải đứng đầu đã nỗ lực đưa ra các giải pháp giải quyết khủng hoảng để nó không lan rộng. Những biện pháp tạm thời và có chiều sâu tiếp đó đã giúp giữ được nền kinh tế của Việt Nam lúc ấy dù tăng trưởng thấp 4,8%, nhưng vẫn là tăng với mức không thấp so với bối cảnh chung.

Sau khi trở thành người đứng đầu Chính phủ, doanh nghiệp - doanh nhân và môi trường kinh doanh cũng chính là một trong những mối ưu tiên hàng đầu của ông. Có rất nhiều cuộc đối thoại giữa Thủ tướng Phan Văn Khải với các doanh nghiệp đã diễn ra trong suốt gần 2 nhiệm kỳ làm Thủ tướng của ông. Trực tiếp đối thoại để lắng nghe các bức xúc, vướng mắc và cũng là để tìm cách tháo gỡ cho doanh nghiệp phát triển.Ông luôn xác định xây dựng hệ thống pháp luật đưa nền kinh tế phát triển theo hướng thị trường, là nền tảng quan trọng nhất để đất nước phát triển. Luật Doanh nghiệp ra đời năm 1999 và sau đó sửa đổi năm 2005, cũng như thị trường chứng khoán ra đời năm 2000 là những minh chứng sống động cho quan điểm nhất quán và tầm nhìn của ông.

Việc ban hành Luật Doanh nghiệp năm 1999 và ký quyết định hủy 268 giấy phép con (bằng khoảng 50% tổng số giấy phép) đối với doanh nghiệp của Thủ tướng Phan Văn Khải đã góp phần quan trọng, to lớn, giúp kinh tế tư nhân được giải phóng, khuyến khích sự sáng tạo và sự năng động của người dân. Cho đến bây giờ Luật Doanh nghiệp vẫn là bước cải cách mạnh nhất, tạo nền tảng quan trọng nhất cho sự phát triển của nền kinh tế về lâu về dài.Chỉ tính riêng trong hai năm 2000-2001, đã có hơn 35.000 doanh nghiệp mới đăng ký thành lập, gần bằng với tổng số doanh nghiệp đăng ký thành lập trong 9 năm trước đó. Và gần 10 năm ông ở cương vị Thủ tướng cũng là quãng thời gian kinh tế Việt Nam tăng trưởng cao nhất và ổn định nhất (trung bình 7%/năm). Nền kinh tế vừa giữ được tốc độ tăng trưởng cao, bảo đảm được ổn định vĩ mô, vừa tạo được nhiều nhân tố mới cho tăng trưởng.

Thúc đẩy hội nhập quốc tế

Bên cạnh những đóng góp to lớn vào phát triển kinh tế, nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải còn có công lớn trong việc thúc đẩy hội nhập quốc tế. Là một nhà kinh tế với kiến thức chuyên môn sâu, một lãnh đạo được đào tạo bài bản, ông rất tự tin khi tham gia các hoạt động đối ngoại. Ông cùng tập thể các nhà lãnh đạo Việt Nam xây dựng một chiến lược hội nhập và phát triển kinh tế của Việt Nam sau giai đoạn Việt Nam bình thường hóa quan hệ với các nước lớn, gia nhập ASEAN.

Trong thời kỳ đương chức của nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải, Việt Nam và Hoa kỳ đã hoàn tất đàm phán và ký Hiệp định Thương mại song phương (BTA), đánh dấu bước tiến lịch sử trong quá trình bình thường hóa quan hệ hoàn toàn giữa hai nước. Nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải cũng là Thủ tướng đầu tiên của Việt Nam chính thức thăm Hoa Kỳ năm 2006, mở ra một chương mới trong mối quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa hai nước. Cũng dưới sự lãnh đạo của ông, các bộ, ngành của Việt Nam đã hoàn tất đàm phán để Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cuối năm 2006, chính thức hóa quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ở phạm vi toàn cầu và tạo vị thế mới cho nền kinh tế Việt Nam phát triển trong những năm sau đó.

Nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải là nhà lãnh đạo kiến tạo những bước đi đầu trong việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam. Ông đã bàn giao một di sản to lớn là một nền kinh tế ổn định, hội nhập và nhiều dự án cải cách cho những người kế cận.