Cuộc trưng cầu dân ý thu hút tỷ lệ cử tri địa phương đi bỏ phiếu cao chưa từng có tiền lệ. Kết quả kiểm phiếu sơ bộ công bố ngày 12/5 cho thấy hầu hết người dân ở hai tỉnh Lugansk và Donetsk đều ủng hộ việc tự trị. Tại Lugansk có đến 96% cử tri bỏ phiếu thuận, còn tỷ lệ này tại Donetsk, thủ phủ công nghiệp ở miền Đông Ukraine, là gần 90%.

Phản ứng trái chiều trong cộng đồng quốc tế

Kết quả trưng cầu dân ý tại 2 tỉnh miền Đông của Ukraine châm ngòi cho cuộc đấu khẩu giữa phương Tây và Nga.       

Điện Kremlin tuyên bố Nga tôn trọng cuộc trưng cầu dân ý về quy chế tự trị của hai tỉnh miền đông Ukraine. Moscow kêu gọi thực hiện kết quả trên theo cách dân sự hoá, không có bạo lực và thông qua đối thoại giữa các đại diện của Kiev, Donetsk và Lugansk. Nga cũng kêu gọi Chính phủ lâm thời Ukraine tiến hành cuộc thảo luận quy mô toàn quốc về cấu trúc tương lai của nước này.

Trái ngược với tuyên bố của Nga, chính quyền Kiev và phương Tây gọi cuộc trưng cầu dân ý là trò hề chính tri. Bộ ngoại giao Ukraine khẳng định cuộc bỏ phiếu sẽ không gây ảnh hưởng hợp pháp tới toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Mỹ tuyên bố không công nhận cuộc trưng cầu dân ý bất hợp pháp diễn ra cuối tuần qua ở miền Đông Ukraine. Nữ Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Jen Psaki khẳng định cuộc bỏ phiếu do các thành phần ly khai tổ chức ở Donetsk và Lugansk là nỗ lực nhằm gây chia rẽ ở Ukraine. Trong khi đó, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Van Rompuy coi cuộc trưng cầu dân ý ở Donetsk và Lugansk là bất hợp pháp, không chính đáng và không đáng tin cậy.

Gia tăng thêm khủng hoảng chính trị ở Ukraine

Ít giờ sau khi kết quả kiểm phiếu về cuộc trưng cầu dân ý về quyền tự trị cho hai tỉnh Donetsk và Lugansk được công bố, lãnh đạo “Cộng hòa Nhân dân Donetsk” và “Cộng hòa Nhân dân Lugansk” đồng loạt tuyên bố chủ quyền và độc lập từ Ukraine. Ông Dennis Pushilin, đồng chủ tịch của “Cộng hòa Nhân dân Donetsk”, khẳng định chủ quyền của nước “Cộng hòa Nhân dân Donetsk”, đồng thời thỉnh cầu Nga về việc tiếp nhận Donetsk trở thành một chủ thể của Liên bang Nga. Ông Pushilin cũng cho biết cơ quan nhà nước cao nhất của chính quyền “Cộng hòa Nhân dân Donetsk’ sẽ là Hội đồng Tối cao, có trách nhiệm thành lập Chính phủ của “Cộng hòa nhân dân Donetsk” và Hội đồng An ninh. 

Trong khi đó, “Thống đốc nhân dân" của khu vực Lugansk, ông Valery Bolotov, tuyên bố con đường của ‘Cộng hòa Nhân dân Ligansk’ là chủ nghĩa dân tộc, là tự do, là con đường hành động theo luật pháp, thậm chí  ông Valery Bolotov lưu ý rằng “Cộng hòa Nhân dân Lugansk” sẽ không thực thi mệnh lệnh của chính quyền Kiev. Lãnh đạo tạm quyền “Cộng hòa Nhân dân Lugansk” cũng đang có kế hoạch gửi thư lên Liên Hợp Quốc, kêu gọi sự công nhận của cộng đồng quốc tế.

Tuy nhiên điều khiến chính phủ tạm quyền Ukraine đau đầu hơn cả là lực lượng đòi tự trị tại Lugansk lẫn Donetsk đều tuyên bố sẽ không tham gia cuộc bầu cử Tổng thống Ukraine ngày 25/5, sự kiện được chính phủ lâm thời Ukraine xem là điều kiện để giải quyết khủng hoảng hiện nay, thay vào đó sẽ là xem xét việc gia nhập Nga.

Không chỉ vậy, việc thắng cử trong cuộc trưng cầu dân ý tại Donetsk và Lugansk còn có thể tạo ra hiệu ứng cho các vùng khác ở Ukraine như Kharkiv và Odessa tiến hành một cuộc trưng cầu tương tự. Nếu giả thiết này xảy ra, nguy cơ Ukraine bị chia cắt, tan rã là hiện hữu.

Song song với nền kinh tế kiệt quệ, hiện nay, Ukraine đang phải đối mặt với mâu thuẫn trầm trọng giữa chính quyền và các tỉnh miền Đông. Bối cảnh này đòi hỏi Kiev phải rất linh hoạt để có thể kiểm soát được tình hình. Tuy nhiên, đây là việc làm không dễ dàng và Ukraine chưa thể một sớm, một chiều thoát ra khỏi khủng hoảng./.