(VOV5) - Cứ đến ngày mùng 8 tháng Giêng âm lịch hàng năm, người dân làng Thị Cấm (phường Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội) lại cùng nhau tham gia hội kéo lửa, thổi cơm thi.
Nghe âm thanh bài viết tại đây:
Đây là phong tục có từ lâu đời vào mỗi dịp Xuân về, để cầu chúc cho người dân một năm mới no đủ, hạnh phúc và bình an.
 Các đội rước lễ vật vào lễ Thành Hoàng làng trước lễ hội. -Ngọc Anh/VOV5 |
Tương truyền, trước công nguyên 273 năm, đời Vua Hùng thứ 18, khi quân nhà Thục sang xâm lược, Tướng quân Phan Tây Nhạc được Vua Hùng giao thống lĩnh quân binh đi đánh giặc. Khi dẫn quân qua làng Hương Canh (tức làng Thị Cấm ngày nay), ông ra lệnh nấu cơm thi để tuyển chọn người giỏi bếp núc hậu cần cho binh sĩ.
Sau khi chiến thắng quân giặc, Tướng quân Phan Tây Nhạc về sống ở mảnh đất này, dậy dân làng trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải và cho dân làng tổ chức thi kéo lửa thổi cơm vào ngày 8 tháng Giêng hàng năm để tưởng nhớ tình quân dân một lòng giữ nước, diệt giặc. Sau khi qua đời, ông được nhân dân tôn thờ là Thành Hoàng làng và để tưởng nhớ công ơn ông, người dân làng Thị Cấm mở Hội thổi cơm thi vào ngày mùng 8 tháng Giêng âm lịch hàng năm.
 Không gian sân đình náo nhiệt trong hội thi thổi cơm. - Ngọc Anh/VOV5 |
Ông Nguyễn Vinh Hợp, đại diện Ban hành lễ làng Thị Cấm, kể: “Ngày xưa không có diêm mà kéo giăng ra lửa để nấu cơm. Có 4 đội thi vì ngày xưa làng chia làm 4 giáp. Các đội thi kéo lửa, thi chạy lấy nước thổi cơm và thi nấu cơm. Từng phần thi có giải thưởng riêng. Mang cơm Lễ Thánh xong thì chấm thi nồi cơm ngon nhất giải nhất, 1 giải nhì và 2 nồi cơm còn lại đồng giải ba.”
Trước hội thi, các đội thi chuẩn bị sẵn các vật dụng để chuẩn bị thổi cơm như chày, cối, rơm, nồi... để trổ tài nấu cơm nhanh và thơm dẻo nhất. Mỗi đội được Ban tổ chức phát 1kg thóc để nấu cơm. Các nam thanh niên đem thóc vào cối giã. Thao tác phải thật nhanh và khéo léo để hạt gạo không bị vỡ. Sau đó, gạo được sàng trấu để loại bỏ sạn và vo sạch. Cùng lúc còn có một thiếu niên thi chạy cự ly khoảng 800 m từ đình làng ra chỗ lấy nước và quay về đình làng nơi tổ chức hội thi nấu cơm.
 Quang cảnh hội thi thổi cơm. - Ảnh: Ngọc Anh/VOV5 |
Tiếp đó, mỗi đội cử ra 4 nam thanh niên tham gia phần thi kéo lửa. Để kéo ra lửa, người ta lấy hai thanh giang kẹp vào bùi nhùi, dùng hai thanh tre ốp một mảnh trên và một mảnh dưới, giữ chắc hai đầu rồi hai người kéo co cho cật giang cọ sát vào cật tre nhiều lần tạo ma sát. Khi nào thấy có khói lên thì dừng lại và thổi cho lửa bùng lên, dùng mồi lửa này để thổi cơm. Khi đó, không gian đình làng Thị Cấm nghi ngót khói lửa, vang dội tiếng trống, tiếng reo hò cổ vũ của dân làng, du khách.
Khi nồi cơm vừa cạn nước, các đội giấu vào trong đống than rơm chờ chín. Sau một tuần hương, các thành viên của Ban giám khảo đi tìm 4 nồi cơm trong rất nhiều đống tro rơm. Nếu các đội khéo giấu thì thời gian được kéo dài và cơm sẽ chín đều, nếu giấu vụng, bị giám khảo tìm thấy ngay đầu tiên thì cơm dễ bị sống. Sau khi tìm đủ 4 nồi cơm, Ban giám khảo xới bốn bát để dâng lên Thành Hoàng làng. Cơm sau đó được chấm điểm công khai trước người dân và thành viên của các đội tham dự.
 Trao giải thổi cơm của một đội thi. - Ảnh: Ngọc Anh/VOV5 |
Ông Vũ Đăng Quyên, đại diện Ban di tích lịch sử Đình Thị Cấm, người phụ trách tuyên truyền về hội thi thổi cơm làng Thị Cấm, cho biết: “Phần thi thổi cơm gồm giã gạo, vo gạo, nấu cơm, mỗi đội có có 10 người. Thời gian quy định bắt đầu phát lửa thổi cơm là lúc 11h và kết thúc 12h, tức là trong 1 giờ đồng hồ. Thóc là của dân làng trồng lúa tại làng để mang về giã gạo tế Thánh. Năm nay, phần thi thổi cơm không có tranh luận nhiều về giải thưởng. Dân làng rất hài lòng về cách chấm giải. Hội thi năm nay tốt đẹp, thuận lợi, thời tiết ủng hộ, cả 4 đội, 4 mồi lửa đều lên cao. Như vậy, năm mới hy vọng có triển vọng tốt đẹp, dân làng làm ăn tốt, sức khỏe, an khang thịnh vượng.”
Sau khi công bố kết quả hội thi, dân làng chia nhau ít hạt cơm cúng Thành Hoàng làng để lấy lộc đầu năm. Họ tin rằng người lớn ăn hạt cơm này thì cả năm sẽ may mắn, trẻ em sẽ hay ăn, chóng lớn. Bà Ngô Thị Hòa, tổ dân phố số 3, phường Xuân Phương, đại diện đội đoạt giải nhất phần thi thổi cơm làng Thị Cấm năm nay, bày tỏ:“Từ bé đến lớn ở đây, tôi tham gia rất nhiều hội thi, năm nay tôi là tổ trưởng tổ nấu cơm của đội. Đoạt giải tôi rất sung sướng, một năm mới tổ dân phố thuận hòa, mọi người đều bình an, may mắn và hạnh phúc. Chúng tôi vinh hạnh nấu được nồi cơm giải nhất, nên cả tổ dân phố vui vẻ, tưng bừng. Mang cơm vào lễ Thánh ai cũng tươi cười, hồ hởi, phấn khởi. Đây cũng là trò chơi dân gian xa xưa.”
Lễ hội thổi cơm thi làng Thị Cấm hàng năm thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách gần xa. Quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội đã có kế hoạch trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận hội thi thổi cơm làng Thị Cầm là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.