(VOV5) - Bài thuốc nam gia truyền của người Tày ở huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, nói riêng và các dân tộc thiểu số nói chung, là một phần không thể thiếu trong đời sống của bà con vùng cao.
Từ bao đời nay, người Tày đã biết dùng lá cây rừng và những loại dược liệu tự nhiên làm thuốc chữa bệnh. Từ đầu làng, ngõ xóm cho đến những cánh rừng nguyên sinh, bà con đều có thể tìm được những cây thuốc, nhưng người Tày mỗi vùng lại có cách kết hợp để có những bài thuốc chữa bệnh khác nhau. Ở huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, người Tày nơi đây có nghề thuốc nam gia truyền rất riêng và giúp chữa bệnh cho nhiều người.
 Dược liệu tự nhiên được đồng bào Tày hái trong rừng |
Nghe âm thanh tại đây:
Mỗi người Tày ở Ba Chẽ ai cũng biết vài cây thuốc để chữa bệnh thông thường. Họ truyền tai nhau hoặc chỉ cho nhau biết về cây thuốc trong những lần đi rừng, nhiều người giỏi hơn thì bốc các bài thuốc chữa được bệnh nan y.
Bà Dương Thị Minh, xã Đạp Thanh, huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, đã gắn bó với nghề bốc thuốc nam gia truyền gần 30 năm nay. Từ nhỏ, bà Minh đã được theo ông, bà, bố, mẹ vào rừng tìm cây thuốc, nên bà rất am hiểu về những cây dược liệu tự nhiên. Khi lập gia đình, bà Minh lại càng có điều kiện gắn bó nghề khi bố mẹ chồng cũng làm nghề bốc thuốc nam chữa bệnh. Vừa thoăn thoắt bốc các loại dược liệu vào gói thuốc, bà Minh cho biết mỗi gói thuốc chữa bệnh của bà được kết hợp từ vài loại đến hàng chục loại dược liệu: “Đây là cây trầu tiên, cây này trị được các chứng như trúng gió, đau xương khớp, đau bụng, tiêu chảy, người bị ho cũng dùng làm thuốc được. Còn đây là cây thuốc cho những người bị tai nạn gãy xương thì dùng để bó sẽ mau liền. Còn đây là cây thuốc dành cho người già, trẻ nhỏ biếng ăn, suy nhược cơ thể dùng đun nước uống sẽ ăn ngon, người già mau khỏe...”.
Theo bà Dương Thị Minh, người làm thuốc thì nhìn đâu cũng ra cây dược liệu. Mỗi ngày bà hái được vài loại, có loại thì phơi khô để dùng dần, có loại thì phải dùng tươi mới phát huy được hết tác dụng của dược liệu đó. Cây thuốc trong tự nhiên có nhiều nhưng không phải ai muốn hái là được, phải là những người làm nghề mới có thể kết hợp các thành phần cây, lá, quả..., thành bài thuốc chữa bệnh hiệu quả: “Cây thuốc thì có ở rất nhiều nơi, ở ngay gần nhà cũng có hoặc có loại thì phải vào tận trong rừng tìm kiếm. Tôi sẵn sàng chia sẻ những bài thuốc cho bà con trong làng, tuy nhiên, nhiều người bảo không thể nhớ hết được những cây thuốc tôi chỉ. Nói đủ thì không biết thế nào là đủ cả. Có loại chỉ cần một cây là được nhưng có những loại thuốc phải kết hợp đến cả trăm loại nên nhiều người vẫn phải tìm đến tôi để lấy thuốc”.
 Những gói thuốc nam gia truyền từ các loại thảo dược tự nhiên của bà Dương Thị Minh |
Trong mấy chục năm làm nghề bốc thuốc nam, bà Minh không nhớ đã chữa khỏi bệnh cho bao nhiêu người. Bà chỉ biết làm theo tâm mình với mong muốn giúp được cho nhiều người khỏe mạnh. Tiếng lành đồn xa, càng ngày thuốc của bà được nhiều người biết đến. Người tìm đến bà Minh mua thuốc ở khắp các tỉnh thành, như: Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn, các tỉnh miền Trung và miền Nam.
Giờ đây, khi đã ở cái tuổi 70, bà Minh cũng muốn truyền lại cho con cháu để nghề thuốc gia truyền không bị mai một. Chị Nịnh Thị Thắng, xã Minh Cầm, huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, con gái bà Dương Thị Minh, chia sẻ mặc dù được mẹ chỉ cho rất nhiều cây thuốc nhưng bản thân chị không thể nhớ được các bài thuốc gia truyền của gia đình. Những bài thuốc chữa bệnh đơn giản như đau bụng, nhức đầu, sổ mũi không khó nhưng chữa những bệnh nặng cần phải học rất nhiều: “Mẹ tôi cũng chỉ cho tôi những cây thuốc nhưng tôi cũng không nhớ được hết những cây thuốc khó. Tôi chỉ nhớ những cây chữa bệnh đơn giản thôi. Tôi phải cố gắng học để biết rõ được cây thuốc nào chữa bệnh gì thì mới dám bốc thuốc”.
Ba Chẽ là huyện vùng cao phía Đông Bắc, tỉnh Quảng Ninh, với những dãy núi cao, nơi có nhiều loại dược liệu quý trong tự nhiên. Trong tổng số hơn một ngàn loài thực vật được thống kê ở Ba Chẽ, có tới 30 loài dược liệu có giá trị cao, như: Ba kích, trà hoa vàng, nấm lim xanh, cát sâm… Từ những dược liệu quý đó, bà con người Tày nơi đây đã kết hợp được nhiều bài thuốc chữa bệnh hiệu quả. Bà Trần Thị Cứu, thôn Bắc Xa, xã Đạp thanh, huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, cho biết: “Tôi bán nhiều loại cây dược liệu, như: củ khúc khắc, sâm nam, sâm cau... nhất là ở Ba Chẽ có củ Ba Kích. Những cây dược liệu này thì tôi tự vào rừng tìm. Mỗi loại dược liệu đều có cách dùng khác nhau, cây thì sắc nước uống, cây thì dùng làm thuốc tắm, ngâm chân. Những loại dược liệu của nhà tôi thì khách ở dưới xuôi biết đến và gọi điện bảo tôi gửi theo đường bưu điện”.
Ngày nay, cùng với y học hiện đại thì y học cổ truyền cũng góp phần không nhỏ trong chăm sóc sức khỏe của nhân dân. Chính vì thế, những bài thuốc nam gia truyền của người Tày ở huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, nói riêng và các dân tộc thiểu số nói chung, là một phần không thể thiếu trong đời sống của bà con vùng cao. Qua đó, giúp bà con có ý thức giữ rừng tự nhiên góp phần mang lại giá trị kinh tế cho người dân.