Nghề trồng hành, tỏi ở Lý Sơn
Tô Tuấn -  
(VOV5) - Nằm giữa biển trời bao la, khí hậu quanh năm khắc nghiệt, nhưng huyện đảo Lý Sơn thuộc tỉnh Quảng Ngãi lại được thiên nhiên ban phú cho những đặc sản vô cùng quý báu, đó là những cây hành, tỏi nhỏ bé nhưng cho hương vị và chất lượng không đâu có được. Lý Sơn từ lâu đã được gọi là “Vương quốc của hành tỏi”.
Nghe âm thanh bài viết tại đây:
|
Một góc cánh đồng tỏi ở Lý Sơn. (Lan Anh/VOV5) |
Lý Sơn là hòn đảo được hình thành do quá trình hoạt động núi lửa và sự bồi đắp của cát biển, đá san hô biển tạo nên cách đây hàng triệu năm. Đảo Lý Sơn ngày nay cách đất liền khoảng 25 km về phía Đông Bắc và là huyện đảo duy nhất của tỉnh Quảng Ngãi. Các vị bô lão trên đảo Lý Sơn kể: hòn đảo này xưa chỉ có cây cối rậm rạp, hoang vu, tàu thuyền đánh bắt cá thường ghé chân vào đảo để nghỉ ngơi và lấy nước ngọt. Rồi những ngư dân đưa cả vợ, con ra đây sinh sống. Lúc đầu họ trồng khoai, ngô, sắn... làm lương thực, sau trồng các loại cây khác. Kể về nguồn gốc làng nghề trồng hành tỏi trên đảo, Ông Đặng Văn Hiển, cho biết: "Những ngư dân đầu tiên lên đảo Lý Sơn, sống giữa biển khơi, hoang vu, vắng vẻ đối đầu với muôn vàn khó khăn, bệnh tật rình rập. Theo quan niệm dân gian họ tin rằng cây tỏi có thể chữa được nhiều bệnh và trừ ma, quỷ... Chính từ đó nảy sinh ra ý tưởng “trồng tỏi”. Những cư dân đầu tiên đó chẳng thể ngờ cây tỏi phù họp với thổ nhưỡng trên đảo và tạo ra giống tỏi mang hương vị đặc trưng của Lý Sơn.
|
Thu hoạch tỏi. (Lan Anh/VOV5) |
Từ trên núi Thới Lới, nơi có miệng núi lửa đã tắt, làng An Vĩnh, An Hải, thủ phủ của “ Vương quốc tỏi” hiện ra như một bức tranh làng quê thanh bình. Những cánh đồng trồng hành, tỏi phủ cát trắng, xung quanh xếp đá đen vuông vức như ô bàn cờ. Cả huyện đảo Lý Sơn có diện tích gần 10 km2, nhưng có đến 1/3 diện tích dùng cho việc trồng hành tỏi. Vào những ngày đầu tháng 4/2017, dù nắng như đã bỏng rát, song ở đâu cũng thấy nông dân khom người trên cánh đồng thu hoạch tỏi cuối vụ và chuẩn bị đồng ruộng cho vụ mới. Nói chuyện với dân trên đảo mới thấy nghề trồng hành, tỏi lắm công phu. Ông Trương Văn Tiến, nông dân xã An Hải, kể: "Thấy cánh đồng phủ cát trắng như thế thôi, chứ bên dưới mình đổ đất thịt bazan, sau mới đổ cát trắng lên để trồng hành. Cát trắng lấy từ biển giúp cho hành nở thành củ và tạo độ bóng. Đây cũng là chất đất làm cho hành và tỏi ở Lý Sơn có hương vị đặc biệt mà không nơi đâu có được."
Do tỏi chỉ trồng được 1 vụ (kéo dài 5-6 tháng) vào mùa xuân, nên hành được trồng xen canh. Theo thời gian, nghề trồng hành, tỏi trên đảo Lý Sơn trở thành nghề chính và là nguồn thu nhập chủ yếu của người dân trên đảo. Nhiều hộ nông dân thoát nghèo, nhanh chóng làm giàu là nhờ cây hành, tỏi. Gia đình ông Dương Văn Giáp là một trong những hộ trồng hành, tỏi giỏi nhất trên đảo. 26 ha hành, tỏi của gia đình ông luôn cho năng suất cao, hàng năm cho thu nhập bình quân gần 500 triệu đồng. Tuy nhiên, theo lời ông Giáp không phải năm nào mùa vụ cũng thuận lợi. Dù là có nhiều kinh nghiệm trong nghề, nhưng điều mà những người trồng hành tỏi như ông lo ngại nhất, chính là sự “đỏng đảnh” của thời tiết: "Thời tiết ở đây rất khắc nghiệt, nếu gặp năm mưa nhiều gây úng có khi mất trắng cả vụ, nên việc chăm sóc vụ tỏi phải rất cẩn thận. Mình phải rút kinh nghiệm qua các đợt tập huấn. Phải chuyên cần thăm đồng, phát hiện cây sâu bệnh thế nào để nhờ cán bộ Hội nông dân tìm thuốc chữa trị ngay”
Thế nhưng theo những người trồng tỏi trên đảo, khó khăn mất mùa là thế, nhưng ông trời cũng chẳng bao giờ lấy đi hết. Vào những lúc mất mùa thì những củ tỏi còn sót lại trên ruộng lại thường là loại tỏi một nhánh (cây tỏi chỉ có một củ duy nhất) mà dân địa phương gọi là “ tỏi cô đơn”. Đây là loại tỏi rất quý giàu chất dinh dưỡng, dùng làm tỏi đen để chữa bệnh, có giá trị gấp 10 lần loại tỏi bình thường. Nếu giá 1 kg tỏi thường là 70 nghìn đồng thì giá tỏi cô đơn là 700 ngàn đồng. Anh Hinh, nông dân trồng tỏi trên đảo cho biết, tỏi một nhánh quý là thế, nhưng không ai có thể tác động để tạo ra tỏi một nhánh, mà đều do tự nhiên: "Năm nào trời nắng nhiều, thường có gió nhiều, cây tỏi không phát triển được thì chỉ cho ra một nhánh. Tỏi một nhánh này rất có giá trị, người ta thường mua về trị bệnh thấp khớp, tim mạch… nên mua giá rất cao. Tỏi một nhánh này rất hiếm và khó tìm. Có khi thu hoạch trên cả cánh đồng chỉ kiếm được vài củ."
|
Hành, Tỏi khô trở thành món quá không thể thiếu đối với du khách khi đến tham quan đảo Lý Sơn. (Lan Anh/VOV5) |
Những mùa hành tỏi qua đi, bên cạnh những khó khăn về thời tiết, có những lúc giá tỏi xuống kỷ lục làm cho người nông dân điêu đứng thất vọng. Thế nhưng, những người nông dân Lý Sơn chưa bao giờ nghĩ đến việc bỏ nghề trồng tỏi. Với những cư dân trên đảo Lý Sơn, nghề trồng hành, tỏi còn mang ý nghĩa tâm linh, thể hiện tấm lòng tri ân của con cháu nối dõi nghề của các bậc tiền nhân. Người nông dân Lý Sơn đã đổ bao mồ hôi, nước mắt để đổi lấy vị đặc trưng rất riêng của hành, tỏi Lý Sơn, để thứ đặc sản này tiếp tục vang danh trong nước và đi ra thế giới.
Tô Tuấn