Nếu có dịp đến thăm các bản làng người dân tộc Mông ở Hà Giang, trong các mâm cơm của người dân nơi đây thường có món Mèn mén. Với tên gọi rất độc lạ này, Mèn mén có một hương vị rất độc đáo, thơm bùi đặc trưng của vị ngô núi của núi rừng Đông Bắc. Tiết mục Hương vị quê nhà hôm nay mời quý vị du lịch đến Hà Giang, tham quan cảnh sắc tuyệt đẹp và đừng quên thưởng thức món Mèn mén-món ăn từ cây ngô gắn bó bao đời nay với cuộc sống của người dân vùng cao nguyên đá Hà Giang.

Nghe âm thanh bài viết tại đây:     

Cái tên Mèn Mén (nghĩa là “bột ngô hấp”) không biết xuất xứ như thế nào, chỉ biết giờ đây đó là món ăn không thể thiếu trong đời sống của bất cứ gia đình đồng bào dân tộc người Mông nào ở Hà Giang nói riêng và vùng đông Bắc Việt Nam nói chung.

Tại mảnh đất khô cằn xung quanh đều là đá và đá, thiếu đất, thiếu nước vì vậy mà cây lúa không thể sống được. Bà con nơi đây đã trồng ngô trong những hốc đá tai mèo hay các triền núi đá để làm lương thực chính hằng ngày. Mèn-mén là món ăn bắt nguồn từ ngô – lương thực là chính để người Mông có thể bám trụ tại mảnh đất này từ bao đời nay.

Mèn Mén món ăn truyền thống làm từ ngô tẻ của đồng bào dân tộc Mông.

Anh Vàng A Ngọc ở huyện Đồng Văn cho biết: "Trước đây, emphải tập mãi mới nấu được món này. Khi ăn mèn mén nhất định bên cạnh phải có một bát canh chan hoặc ăn cùng một thìa mèn mén mới nuốt được. Từ lúc sinh ra đến giờ, em ăn mèn mén là chính, còn cơm hiếm khi được ăn vì nơi em sống gần như không trồng được lúa. Làm lúa nương vùng cao nguyên đá ít lắm, mỗi năm may ra được một vụ lúa nương nhưng ít lắm, chỉ có trẻ rất nhỏ mới được ăn. Nơi đây không trồng được lúa nên muốn ăn cơm phải ra chợ mua hay mua gạo nơi khác, còn ở nhà gia đình vẫn thường vẫn nấu mèn mén hàng ngày. Người lớn trộn ăn chỉ có trẻ em mới được ăn cơm”.

Cách làm mèn mén Hà Giang không quá phức tạp, nhưng lại đòi hỏi nhiều công đoạn, cần đến sự tỉ mẩn, đôi bàn tay có kinh nghiệm thì mới thành công. Hạt ngô tẻ sau khi được tách khỏi lõi ngô, xay thành bột và sàng bớt vỏ. Khi có được bột ngô vừa ý, người ta sẽ rắc thêm chút nước và đảo đều đến khi bột ngô tơi ra rồi đặt vào chỗ gỗ đồ chín trong chảo nước. Là món hàng ngày như cơm ở vùng xuôi, nhưng cách nấu mèn mén cầu kỳ và tỷ mẩn hơn nhiều.

Bà con dân tộc Mông trồng ngô ở các triền núi đá và thường để bắp ngô khô ngay ở trên cây mới bẻ mang về làm mèn mén. Ảnh Bao Mia HaGiang

Anh Vàng Sự ở Lũng Cú cho biết, chế biến mèn mén từ lúc bắt đầu cho tới khi hoàn thành sẽ mất ít nhất là 3 tiếng: “Lần đầu tiên phải hấp trong 30 phút, Sau đó thì bột ngô sẽ được dỡ ra nia, đảo tơi và rồi tiếp tục đặt ngô vào chõ lần thứ hai cho bột chín hẳn mới ăn được. Nhớ là không được cho quá nhiều nước không thì sẽ bị nhão, không ăn được. Cho vừa vừa nước, lát lại đồ và điều chỉnh tiếp. Mèn mén chỉ nguyên ngô xay, không gì khác”

Khi chín mèn mén sẽ có mùi thơm lan tỏa, vị bùi ngọt, đậm đà nhai càng kỹ thì sẽ càng cảm thấy thấm hương thấm vị. Mèn mén Hà Giang khá là khô và nên nếu dùng trong dùng trong bữa chính, mèn mén sẽ thường được ăn bằng thìa, ăn kèm với canh rau cải hoặc canh đậu chúa., gia đình nào sung túc thì có thêm món thịt treo gác bếp, hay canh thắng cố ăn kèm. Điều đặc biệt là món ăn này phải ăn khi còn nóng, để nguội thì thường không còn ngon và khó ăn. Khi ăn mèn mén phải nhai thật chậm để cảm nhận vị ngọt thơm đặc trưng của ngô.

Để món ăn thêm phần hấp dẫn thì người Mông thường thêm vào mèn mén những gia vị đặc trưng như rau thơm, tương ớt, đậu xị…Đối với du khách đi tour du lịch Hà Giang, để thưởng thức món ăn này có thể đến ở nhà người Mông hoặc đến các phiên chợ vùng cao để trải mèn mén. Một số thực khách lần đầu tiên ăn mèn mén  chia sẻ:

“Đến với huyện Lũng Cú, Hà Giang tôi được trải nghiệm một món ăn truyền thống của đồng bào dân tộc nơi đây. Đó là món mèn mén. Lần đầu tiên rất khó ăn, một lúc sau cảm nhận được vị ngọt ngọt, bùi bùi của giống ngô rất đặc trưng của vùng cao nguyên đá Hà Giang”

“Lần đầu tiên đến Hà Giang và ở homestay cùng gia đình người Mông, và tôi được trải nghiệm ăn mèn mén. Theo chia sẻ của bà con, ngày xưa món này được dùng hàng ngày, nay đời sống khá hơn, bà con ăn cơm nhiều hơn nhưng món vẫn hiện hữu hàng ngày và mèn mén được làm thành bánh để giới thiệu tới du khách. Được chế biến từ ngô nên hương vị rất ngọt và bùi và cảm giác no lâu. Hãy đến Hà Giang và lần trải nghiệm món ăn đặc biệt này nhé”

Hiện nay, đối với người Mông, Mèn mén không chỉ là lương thực hằng ngày mà còn mang ý nghĩa tâm linh. Vào dịp lễ tết, ma chay, cưới xin Mèn mén chính là món ăn không thể thiếu được người Mông dùng làm đồ cúng dâng lên thần linh, ông bà tổ tiên. Có dịp đến với mảnh đất Hà Giang, bạn đừng quên thưởng thức Mèn mén ăn kèm thắng cố, canh rau cải, món đậu chúa..., nhâm nhi chén rượu ngô để cảm nhận rõ hơn nếp sống, sinh hoạt và nét văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Mông ở cao nguyên đá Hà Giang này nhé.