Ít ai biết rằng quả chuối tiêu nhìn bề ngoài xanh lét, nếm thử có vị chát bứ trong cổ vậy mà qua bàn tay chế biến khéo léo của cư dân miền trung du lại trở thành những món ăn đậm đà hương vị đồng quê. Thường người ta dùng quả chuối xanh để chế món canh chuối hầm xương, nấu cá hay thái lát để ăn kèm với món cuốn. Vì thế, món chuối xào tuy dân dã nhưng khá lạ miệng khi thưởng thức.

Để có được món chuối xào, người dân miền trung du ra vườn nhà kiếm nguyên liệu hoàn toàn có sẵn. Muốn chuối xào được ngon thì cần khéo lựa chọn quả chuối không quá non và cũng không quá già. Nếu non quá, chuối sẽ có vị chát còn nếu quả đã già, sắp sửa chín ăn sẽ chua. Gia vị cho món chuối xào là các loại rau thơm có trong vườn nhà như tía tô lá quăn, lát lốt, xương sông. Muốn cho chuối xào có vị béo, người chế biến ninh sẵn một nồi nước xương heo ở độ gần nhừ để xào lẫn chuối.

Khâu chế biến món chuối xào cần sự khéo léo và trải qua một số công đoạn cần thiết. Trước hết, dùng dao tước bỏ lớp vỏ lụa của quả chuối, thái lát mỏng thành từng miếng rồi ngâm vào nước chừng 15 - 20 phút cho chuối lược bỏ nhựa chát. Theo kinh nghiệm, người ta thường ngâm chuối với nước vo gạo thì nhựa sẽ nhanh ra hơn.

Bắt tay vào chế biến, cho dầu nóng vào chảo rồi cho chuối đã để dóc nước cùng xương heo, nêm muối vừa đủ vào xào. Trong quá trình xào phải đun lửa thật đều, không để chuối bị khô, cháy bén đáy chảo. Muốn vậy, mỗi lần mở vung để đảo, người xào cần múc muôi nước xương hầm để bên cạnh chế đều vào chuối rồi dùng đũa đảo đều tay, liên tục cho đến khi miếng chuối mềm, nhuyễn phần lớn thành bột có màu trắng đục là đạt yêu cầu.

Muốn tăng thêm vị ngon của chuối xào, người chế biến thường dùng lạc hạt ngâm vào nước nóng, bóc bỏ vỏ lụa, tách đôi hạt rồi khi chuối gần chín cho lạc vào xào lẫn. Có người thích chuối xào có vị chua nhè nhẹ thì thêm một chút mẻ đã ngấu chua vào chuối khi bắt đầu xào. Khi chuối đã chín, cho các loại rau thơm đã thái nhỏ, nêm bột ngọt rồi đổ chuối ra đĩa là có thể thưởng thức.

Món chuối xào miền trung du Phú Thọ thưởng thức ngon nhất khi còn nóng hổi, vào tiết trời mùa thu se se lạnh. Dư vị vừa gần gũi, vừa đậm đà của món chuối xào được tạo bởi nhiều vị ngon khác nhau. Có vị bùi bùi của chuối đã nhuyễn, có vị béo của xương heo, vị lật sật của lạc, vị thơm của các loại lá gia vị. Nhờ đó, dù thưởng thức lần đầu hay nhiều lần, thực khách vẫn có cảm giác lạ miệng và thú vị.

Món chuối xào còn được chế biến cùng với các loại ốc đều mang lại vị ngon và hấp dẫn. Chuối xào dân dã là thế mà có mặt hầu hết trong mâm cỗ quê. Dù mâm cao cỗ đầy đến mấy thì người dân vùng trung du vẫn không quên kỳ công chế biến món chuối xào.