Dân tộc Khmer là 1 trong số 54 dân tộc ở Việt Nam. Đồng bào sinh sống chủ yếu ở các tỉnh Nam Bộ, trong đó đông nhất ở tỉnh Sóc Trăng. Dân tộc Khmer có truyền thống văn hóa lâu đời, đặc sắc, phong phú, thể hiện trong nghệ thuật ca múa nhạc, văn học, lễ hội, tôn giáo, nghệ thuật kiến trúc chùa, trang phục truyền thống…
Nghe âm thanh bài viết tại đây:
Dân tộc Khmer có hơn 360.000 người, chiếm hơn 30% dân số toàn tỉnh Sóc Trăng. Sóc Trăng có 5 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là của đồng bào Khmer, gồm: Lễ hội Ok Om Bok, nghệ thuật trình diễn dân gian sân khấu Dù Kê, nghệ thuật trình diễn dân gian múa Rom Vong, nghệ thuật trình diễn dân gian nhạc Ngũ âm, nghệ thuật trình diễn dân gian Rô Băm.
Ông Sơn Thanh Liêm, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Sóc Trăng, cho biết: "Đến Sóc Trăng, chúng ta được chiêm ngưỡng và hưởng thụ những nét văn hóa đặc sắc, ví dụ như: sân khấu Dù Kê, lễ hội Ok Om Bok, nghệ thuật dân gian Ngũ âm, múa trống Rom Vong. Đặc biệt, vào ngày rằm tháng 10 âm lịch, chúng ta được thưởng thức đua ghe Ngo. Lễ hội này được tổ chức Guinness trao quyết định và bằng công nhận là tỉnh có số lượng ghe và vận động viên tham gia đông nhất Việt Nam kể từ năm 2005."
 Phụ nữ Khmer trình diễn múa Rom Vong. Ảnh Ngọc Anh |
Nói tới văn hóa của người Khmer phải nhắc tới nghệ thuật sân khấu Dù Kê. Dù Kê có sự pha trộn của các loại hình nghệ thuật, như: ca, múa, âm nhạc, vũ thuật, phục trang, hóa trang, hội họa...
Ông Lục Thanh Hiệp, Phó Trưởng đoàn nghệ thuật Khmer tỉnh Sóc Trăng, cho biết: "Dù Kê thể hiện mối quan hệ đoàn kết, giao thoa văn hóa giữa 3 dân tộc Kinh, Khmer, Hoa. Từ bao đời nay, nghệ thuật sân khấu Dù Kê không chỉ phục vụ nhu cầu vui chơi giải trí, mà còn giúp cho người dân cảm nhận được điều hay lẽ phải, cái thiện, cái ác, định hướng cho con người hoàn thiện mình."
Từ lâu, nghệ thuật múa Rom Vong đã ăn sâu vào tiềm thức của đồng bào Khmer. Nghệ thuật múa này không dừng ở những hoạt cảnh, cốt truyện ngắn, mà đã được các biên đạo múa nâng lên thành những cốt truyện dài.
Chị Triệu Thị Phương, đoàn Nghệ thuật Khmer tỉnh Sóc Trăng, kể: "Múa Rom Vong là một điệu múa sinh hoạt đời thường của người dân Khmer. Người Khmer trình diễn múa Rom Vong trong các buổi lễ ở chùa hay trong các phum, sóc. Điệu múa Rom Vong chủ yếu là để múa sinh hoạt, trong các buổi gặp mặt giao lưu, tết Chol chnam Thmay cổ truyền. Hiện nay, điệu múa là di sản văn hóa cấp quốc gia của dân tộc Khmer."
 Chính điện chùa Tà Mơn, tỉnh Sóc Trăng. Ảnh Ngọc Anh |
Những ngôi chùa của đồng bào Khmer tại Nam Bộ nói chung, tỉnh Sóc Trăng nói riêng, là những công trình nghệ thuật hài hòa các yếu tố kiến trúc, điêu khắc, hội họa... Ở Sóc Trăng có 92 ngôi chùa Khmer, trong đó có 2 chùa được công nhận di tích quốc gia là chùa Dơi và chùa Kh’Leang.
Thượng tọa Trần Văn Tha, Phó Trưởng ban trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh Sóc Trăng, Trụ trì chùa Tà Mơn, cho biết: "Nhà chùa là nơi để phật tử tu hành, cũng là nơi để hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo, tổ chức lễ hội. Chẳng những nhà chùa là nơi sinh hoạt tín ngưỡng, mà nhà chùa còn là nơi để tập trung những văn hóa của người dân tộc Khmer, hay nhà chùa còn gọi là trung tâm văn hóa của dân tộc Khmer. Cho nên đối với người Khmer, nhà chùa rất quan trọng trong đời sống xã hội."
Trang phục của người Khmer khá độc đáo, cầu kỳ với nhiều gam màu sặc sỡ, đặc biệt là trang phục Sămpết chôn Kpal của phụ nữ Khmer. Đây là loại váy được làm bằng vải rộng, khi vận quấn quanh người, phần còn lại luồn qua hai chân thành một loại quần phồng ngắn.
Chị Thạch Thị Loan, Di sản viên ở nhà trưng bày di sản văn hóa dân tộc Khmer tỉnh Sóc Trăng, cho biết: "Trang phục người Khmer phong phú, ví dụ có trang phục đời thường ở nhà, trang phục lao động sản xuất, trang phục lễ hội, trang phục cưới, trang phục nghệ thuật sân khấu. Áo xà rông là áo đặc trưng có 1 tấm vải quấn lại thành như áo tắm, có thể địu em bé, hay làm võng nằm… Thường người Khmer chọn những màu đối lập với nhau. Ví dụ khi họ mặc quần màu xanh thì áo màu hồng, tương phản nhau chứ không một màu, phong phú, đa dạng."
Tỉnh Sóc Trăng đã duy trì và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Khmer, như: đầu tư phục dựng và bảo tồn nghệ thuật Dù Kê, Rô Băm; tổ chức hội thi trang phục 3 dân tộc Kinh, Khmer, Hoa. Tỉnh xây dựng các thiết chế văn hóa, các công trình cơ sở hạ tầng phục vụ việc tổ chức các lễ hội, như: khán đài, bờ kè đường đua ghe Ngo (thành phố Sóc Trăng); khu du lịch văn hóa lễ hội truyền thống cồn Mỹ Phước (huyện Kế Sách); khu tổ chức Lễ hội Cúng Phước Biển (thị xã Vĩnh Châu)…
Ông Lý Rotha, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Sóc Trăng, cho biết: "Chúng tôi đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh Đề án bảo tồn văn hóa dân tộc Khmer. Chúng tôi sẽ xuất bản các tài liệu về nguồn gốc của một số lễ hội, trang phục truyền thống của đồng bào dân tộc Khmer… Tỉnh cũng có một trung tâm trưng bày về sản phẩm văn hóa Khmer."
Những nét đẹp văn hóa của đồng bào Khmer đã đóng góp đáng kể vào kho tàng văn hóa các dân tộc Việt Nam. Văn hóa dân tộc Khmer cùng với văn hóa các dân tộc khác tạo nên sự phong phú, thống nhất trong đa dạng của nền văn hóa Việt Nam, tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.