(VOV5) - Nghệ thuật làm tranh giấy của đồng bào Nùng Dín đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Chính vì vậy, loại hình nghệ thuật độc đáo này cần được quan tâm gìn giữ.
Tranh giấy là nghề thủ công truyền thống lâu đời của người Nùng Dín ở huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai, đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cấp bằng Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đây là một nghề truyền thống với nét đặc trưng, đòi hỏi sự tỉ mỉ, công phu để tạo ra những sản phẩm nghệ thuật tinh tế, phục vụ cho nghi lễ đám tang của người Nùng Dín.
Nghe âm thanh bài viết tại đây:
Nghề Chàng slaw (nghề thủ công làm tranh cắt giấy) của người Nùng Dín ở Mường Khương, Lào Cai. là một nghề đòi hỏi sự tỉ mỉ, công phu và sáng tạo, để tạo ra những sản phẩm nghệ thuật tinh tế phục vụ cho nghi lễ vòng đời của mỗi kiếp người Nùng Dín. Hiện chưa ai biết rõ nghề làm tranh cắt giấy của người Nùng Dín xuất hiện từ khi nào, nhưng nghề này đã tồn tại trong đời sống văn hóa tâm linh của mọi gia đình và cộng đồng người Nùng Dín ở Lào Cai từ rất lâu đời.
Tranh cắt giấy thường được làm và sử dụng khi trong cộng đồng có người qua đời và tổ chức tang lễ. Đây là lễ vật dâng người quá cố, có ý nghĩa như một món quà thể hiện lòng hiếu thảo mà con cháu dành cho cha mẹ, ông bà khi trở về thế giới bên kia. Theo quan niệm của người Nùng Dín, con người có linh hồn, khi người chết thì hồn sẽ lìa khỏi xác, nhưng vẫn tồn tại ở một thế giới siêu nhiên và có ảnh hưởng tới người còn sống. Hồn người chết có thể quay về thăm gia đình, phù hộ cho con cháu làm ăn phát đạt, sống mạnh khoẻ, bình an và ngược lại…
 Nghệ thuật tranh giấy của người Nùng Dín ở Lào Cai. Ảnh VOV.VN |
Ở thôn Nấm Oọc, xã Nấm Lư, huyện Mường Khương, anh Vàng Văn Chiến được người dân nơi đây biết đến là một người am hiểu về làm tranh giấy và thường giúp đỡ các gia đình trong thôn làm tranh giấy khi có tang lễ. Anh Chiến chia sẻ: Đàn ông ở thôn anh hầu như ai cũng biết làm tranh giấy. "Bản thân tôi cũng thích làm nghề này. Tất cả các đám ma trong thôn tôi cũng đều tham gia. Các cụ ngày xưa đã truyền đạt lại cho tôi, tôi cũng đã học hỏi được phần nào."
Việc làm tranh giấy ở đám tang người Nùng Dín là một nghi lễ bắt buộc. Gia đình nào có người qua đời, gia chủ sẽ mời các nghệ nhân đến nhà làm lễ vật bằng tranh giấy để cho người quá cố đem về thế giới bên kia, đó là những món đồ mô phỏng công trình nhà cửa, đồ dùng, tiền của, phương tiện lao động...
Theo quan niệm của người Nùng Dín, con người có linh hồn, khi người chết thì hồn sẽ lìa khỏi xác và vẫn tồn tại ở một thế giới siêu nhiên. Hồn người chết vẫn có thể quay về thăm gia đình phù hộ cho con cháu làm ăn phát đạt, sống mạnh khoẻ, bình an.
Tranh giấy của người Nùng Dín chủ yếu được làm bằng cách đục trên giấy. Tranh được đục theo hai cách: đục trực tiếp trên khổ giấy hoặc đục theo khuôn mẫu có trước. Vì các họa tiết, hoa văn rất sát nhau, với nhiều hình dáng, lại thường đục cả tập giấy dày nhiều lớp, nên lưỡi đục phải sắc, thao tác phải khéo léo. Tùy thuộc vào từng loại hoa văn mà nghệ nhân lựa chọn thêm dụng cụ kéo, dao, cật nứa, dùi, đục, búa cho phù hợp, để tạo ra các hoa văn sắc nét, tinh tế. Các nghệ nhân thường kết hợp nhiều màu khác nhau trên cùng một bức tranh, như tím, đỏ, xanh, vàng, đen và trắng.
 Các nghệ nhân đục tranh giấy |
Ông Nùng Chản Phìn, nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai, cho biết: "Anh thợ đục phải có tâm với việc này. Đục và ghép phải đúng quy định, theo lẽ. Nếu anh đục trái khi đến lẽ đem treo người ta cũng không treo đâu. "Với mong muốn được bảo tồn và phát huy, nên các nghệ nhân tranh giấy ở huyện Mường Khương luôn mong muốn truyền lại cho thế hệ sau kinh nghiệm mà mình đã được học từ những người đi trước.
Ông Lù Phìn Hòa ở thôn Văng Leng, xã Tung Chung Phố, huyện Mường Khương, chia sẻ: "Bác cũng dạy cho những người trẻ tuổi được 5-6 đứa, còn lớp 30 tuổi cũng được hơn 10 người. Như vậy là có đội ngũ kế thừa và gìn giữ nghề truyền thống này rồi."
Tranh giấy của người Nùng Dín ngoài ý nghĩa giáo dục con cháu phải biết sống có nguồn cội, sự thủy chung, còn thể hiện thông điệp giáo dục người đang sống phải biết trân trọng những giá trị mà họ đang có. Nghệ thuật làm tranh giấy của đồng bào Nùng Dín đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Chính vì vậy, loại hình nghệ thuật độc đáo này cần được quan tâm gìn giữ.