(vovworld)- ໃນມໍລະດົກວັດທະນະທຳບັນດາເຜົ່າຫວຽດນາມ, ວັດທະນະທຳເຜົ່າ ຈຳ ໄດ້ສ້າງຂີດໝາຍໃນຫລາຍຂົງເຂດ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ໃນສະໄຫມໂລກາພິວັດ, ເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນປະຈຸບັນ, ບັນດາຄຸນຄ່າວັດທະນະທຳເຜົ່າ ຈຳ ພວມຢືນຢູ່ຕໍ່ຫນ້າສິ່ງທ້າທາຍຫລາຍຢ່າງ. ບົດຂຽນ ທີ່ມີຫົວຂໍ້: “
ການອະ ນຸລັກຮັກສາ ແລະ ພັດທະນາວັດທະນະທຳເຜົ່າຈຳ”ຂອງນັກຂ່າວ ທູ່ຍລີງ ໄດ້ຄັດສະເຫນີຄຳເຫັນຂອງບັນດານັກຄົ້ນຄ້ວາທີ່ກອງປະຊຸມສຳມະນາ ວິທະຍາສາດ “ວັດທະນະທຳເຜົ່າຈຳ ກັບການຕອບສະຫນອງຄວາມຕ້ອງການແຫ່ງການພັດທະນາແບບຍືນຍົງຂອງປະ ເທດຊາດ” ໂດຍກະຊວງວັດທະນະທຳກິລາ ແລະ ທ່ອງທ່ຽວສົມທົບກັບແຂວງ ອານຢາງ ຈັດຕັ້ງຫວ່າງແລ້ວນີ້.
ປາຕິມາກຳໃນວິຫານທາດຈຳ
|
ຂີດໝາຍວັດທະນະທຳເຜົ່າຈຳ ໄດ້ສະແດງຢ່າງຈະແຈ້ງໃນສະຖາປັດຕະຍະກຳ, ປະຕິມາກຳ ແລະ ບັນດາຂົງເຂດອື່ນຄື: ຮີດຄອງປະເພນີ, ງານບຸນ, ການເຫລື້ອມໃສ, ສາສະຫນາ, ຄຳເວົ້າ, ຕົວຫນັງສື, ດົນຕີ, ສິລະປະການສະແດງ.. ໃນໄລຍະພົວພັນ ແລກປ່ຽນ ແລະ ເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັບສາກົນປະຈຸບັນ, ມີຄຸນຄ່າວັດທະນະທຳຫລາຍຢ່າງ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນບັນດາບົດປະພັນວັນນະຄະດີ, ເລື່ອງນິທານ, ເອກະສານດ້ານວັນນະຄະດີບູຮານນັບພັນໆຫນ້າຂຽນດ້ວຍ Akhar Thrah ມີມາແຕ່ສັດຕະວັດທີ XVI ມີຄວາມສ່ຽງອາດຈະຖືກສູນຫາຍໄປ. ເພື່ອໃຫ້ວັດທະນະທຳເຜົ່າຈຳ ຄົງຕົວ ແລະ ພັດທະນາພ້ອມກັບພື້ນຖານວັດທະນະທຳຂອງບັນດາເຜົ່າອ້າຍນ້ອງ, ປະຊາຄົມຊາວເຜົ່າຈຳ ມີຄວາມເອົາໃຈໃສ່ເຖິງວຽກງານອະນຸລັກຮັກສາ ແລະ ເສີມຂະຫຍາຍດ້ານພາສາ, ຕົວຫນັງສືຂອງເຜົ່າຕົນ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນການອະນຸລັກຮັກສາມໍລະດົກຕົວຫນັງສືຈຳບູຮານ. ຄຽງຄູ່ກັນນັ້ນ ການສິດສອນຕົວຫນັງສືຈຳບູຮານ ຊ່ວຍໃຫ້ໄວຫນຸ່ມມີຄວາມເຂົ້າໃຈກ່ຽວກັບປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງ ຊາດ ແລະ ຂຽນຕົວຫນັງສືຂອງເຜົ່າຕົນໄດ້ດີກວ່າ. ທ່ານ ເທີບລຽນເຈື໋ອງ, ນັກຄົ້ນຄ້ວາວັດທະນະທຳເຜົ່າຈຳ ຢູ່ ແຂວງ ນິງທ້ວນ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ການສິດສອນພາສາເຜົ່າຈຳແມ່ນຕ່າງກັນກັບພາສາຫວຽດ, ສຳລັບພາສາຫວຽດ ມີພຽງແຕ່ພະຍາງຫນຶ່ງ ແຕ່ສຳລັບພາສາເຜົ່າຈຳ ມີຫລາຍພະຍາງ. ສະນັ້ນ ຕ້ອງຄັດເລືອກວິທີໃດເພື່ອໃຫ້ເໝາະສົມກັບພາສາ ແລະ ຕົວຫນັງສືຂອງເຜົ່າຕົນເພື່ອນຳເອົາເຂົ້າໃນຫລັກສູດການສອນ.”
ຊາວເຜົ່າຈຳ ກໍມີຫົວຄິດປະດິດສ້າງໃນການສ້າງບັນດາຄຸນຄ່າດົນຕີ, ສິລະປະຂອງເຜົ່າຈຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ ແລະ ໄດ້ນຳໃຊ້ເຂົ້າໃນການດຳເນີນຊີວິດດ້ານວັດທະນະທຳວົງຄະນາຍາດ, ສ້າງບັນດາເຄື່ອງດົນຕີທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະຄື: ພິນ Ka nhi, ກອງ Ba ra nung, ແຄ່ນ Saranai, ຄ້ອງ… ດ້ວຍເຄື່ອງດົນຕີ ແຕ່ລະຊະນິດ, ຊາວເຜົ່າຈຳ ພັດສ້າງບັນດາຄຸນຄ່າດ້ານວັດທະນະທຳດົນຕີທີ່ເປັນເອກະລັກສະ ເພາະ ບໍ່ຄືກັນກັບເຄື່ອງດົນຕີຂອງເຜົ່າອື່ນ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ການສະແດງເສບເຄື່ອງດົນຕີພື້ນເມືອງຂອງເຜົ່າຈຳ ປະຈຸບັນ ພຽງໄດ້ນຳໃຊ້ໃນການດຳເນີນຊີວິດຂອງວົງຄະນາຍາດ ຜ່ານບັນດາພິທີການທາງສາສະຫນາ, ຫາກ ບໍ່ໄດ້ນຳເອົາສະແດງຢ່າງກວ້າງຂວາງໃນປະຊາຄົມບັນດາເຜົ່າ. ບັນດາບົດເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າຈຳປະຈຸບັນ ນັບມື້ນັບຫນ້ອຍລົງ. ປະລິຍາໂທ ຫວູທິກີມອຽນ, ບັນນາທິການລາຍການດົນຕີ ສັງກັດໂທລະພາບ ນະຄອນໂຮ່ຈິມີນ ຖືວ່າ ເພື່ອໃຫ້ບັນດາຄຸນຄ່າດົນຕີເຜົ່າຈຳ ຄົງຕົວ, ພັດທະນາ ຮ່ວມເດີນທາງກັບວົງຄະນາຍາດເຜົ່າຈຳ ພັດທະນາແບບຍືນຍົງໃນວິວັດການພັດທະນາລວມຂອງປະເທດຊາດ, ຄວນເອົາໃຈໃສ່ເຖິງມາດຕະການຈຳນວນຫນຶ່ງ.
“ສຳລັບລູກຫລານຊາວເຜົ່າຈຳ ຄວນມີລະບອບບຸລິມະສິດໃດຫນຶ່ງເພື່ອໃຫ້ຜູ້ໃດມີພອນສະຫວັນສາ ມາດມາຮຽນ. ເຂົາເຈົ້າເອງແມ່ນຊາວເຜົ່າຈຳ ແລະ ສົມທົບກັບສິ່ງທີ່ເຂົາເຈົ້າໄດ້ຮັບການບຳລຸງສ້າງ ແນ່ນອນວ່າຈະສ້າງບັນດາຜະລິດຕະພັນເໝາະສົມກັບແນວຄິດຈິດໃຈຂອງ ປະຊາຊົນຊົນເຜົ່າ ທັງຕອບສະຫນອງຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການດ້ານວິຊາສະເພາະ, ເໝາະສົມກັບທ່າອ່ຽງຂອງຍຸກສະໄຫມ.”
ໄລຍະມໍ່ໆມານີ້ ບັນດານັກຄົ້ນຄ້ວາດ້ານວັດທະນະທຳ ກໍສະເຫນີຄຳເຫັນ: ຄວນນຳເອົາເຄື່ອງດົນຕີພື້ນເມືອງ, ເພງພື້ນເມືອງຂອງເຜົ່າຈຳເຂົ້າໃນການດຳເນີນຊີວິດການບັນເທິງຢູ່ ພາຍໃນ ແລະ ນອກວົງຄະນາຍາດ. ບັນດານັກສິລະປິນ, ສິລະປະ ກອນແລະ ບັນດາອົງການທີ່ມີຫນ້າທີ່ຮັບຜິດຊອບຄົ້ນຄ້ວາເພື່ອອັດສຽງ ດົນຕີ ແລະ ຈຳຫນ່າຍແຜ່ນ CD ດົນຕີພື້ນເມືອງຂອງເຜົ່າຈຳ ແນໃສ່ຮັກສາ, ໂຄສະນາ ແລະ ຕອບສະຫນອງຄວາມຕ້ອງການໃນການຊອກຮູ້, ຄວາມນິຍົມຮັບຟັງດົນຕີພື້ນເມືອງຂອງປະຊາຊົນຫລາຍຄົນ. ພ້ອມກັນນັ້ນ ຄວນໂຄສະນາດົນຕີຂອງຊາວເຜົ່າຈຳຜ່ານພາຫະນະສື່ມວນຊົນຫລາຍກວ່າ.
ຕາມບັນດານັກຄົ້ນຄ້ວາແລ້ວ, ການຊອກຫາຄວາມສາມາດຮັບເອົາດ້ານວັດທະນະທຳ ຂອງວົງຄະນາຍາດຊາວເຜົ່າຈຳ ເພື່ອມີຍຸດທະສາດຮັກສາ, ຄົ້ນຄ້ວາ ເຮັດແຈ້ງບັນດາຈຸດວັດທະນະທຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງຊາວ ເຜົ່າຈຳ. ປອ ຟູວັນຫັນ, ຮອງຫົວຫນ້າສະຖາບັນວິທະຍາສາດສັງຄົມ ເຂດພາກໃຕ້, ສັງກັດສະພາມະຫາບັນດີດ ວິທະຍາສາດສັງຄົມຫວຽດນາມໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ໃນສະພາບແວດລ້ອມວັດທະນະທຳທີ່ມີຫລາຍຮູບແບບ ຂອງພາກໃຕ້ຫວຽດນາມນັ້ນ, ວັດທະນະທຳເຜົ່າຈຳ ບໍ່ມີການປ່ຽນແປງປານໃດ. ວັດທະນະທຳເຜົ່າຈຳ ມີຈຸດທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະພິເສດ ນັ້ນແມ່ນບັນດາປັດໄຈວັດທະນະທຳ ອິດສະລາມ. ນອກນັ້ນ ຮູບການວັດທະນະທຳຂອງເຜົ່າຈຳ ກໍມີຫລາຍຮູບແບບຄື: ພາສາ, ດົນຕີ, ການດຳເນີນຊີວິດຂອງວົງຄະນາຍາດເຂັ້ມຂົ້ນໄປດ້ວຍສີສັນຊົນ ເຜົ່າ ສະນັ້ນ ພວກເຮົາ ຄວນເຄົາລົບ, ອະນຸລັກຮັກສາ, ເຮັດໄດ້ຄືແນວນັ້ນ ເຂົາເຈົ້າຈຶ່ງຮັກສາວັດທະນະທຳເຜົ່າຈຳໄດ້.”
ເຄື່ອງດົນຕີພື້ນເມືອງຂອງເຜົ່າຈຳ
|
ຄຳເຫັນປະກອບຂອງບັນດານັກຄົ້ນຄ້ວາທີ່ກອງປະຊຸມສຳມະນາ “ວັດທະນະທຳຊາວເຜົ່າຈຳ ດ້ວຍການຕອບສະຫນອງຄວາມຕ້ອງການພັດທະນາແບບຍືນຍົງຂອງປະເທດ ຊາດ” ແມ່ນຊ່ວຍໄດ້ສ່ວນຫນຶ່ງໃຫ້ບັນດານັກຄົ້ນຄ້ວາດ້ານວັດທະນະທຳ ມີຄວາມເຂົ້າໃຈສະພາບການມໍລະດົກວັດທະນະທຳຊາວເຜົ່າຈຳໃນໄລຍະ ປະຈຸບັນ. ບັນດາຄຳເຫັນນີ້ກໍໄດ້ຊ່ວຍໃຫ້ວົງຄະນາຍາດຊາວເຜົ່າຈຳເຫັນໄດ້ ບົດບາດ, ຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງຕົນໃນການອະນຸລັກຮັກສາ, ພັດທະນາບັນດາຄຸນຄ່າວັດທະນະທຳຂອງເຜົ່າຕົນ, ຕອບສະຫນອງຄວາມຕ້ອງການການພັດທະນາແບບຍືນຍົງຂອງປະເທດຊາດ.