(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

1. ສົງຄາມ, ການປະທະກັນເກີດຂຶ້ນຢູ່ຫຼາຍແຫ່ງໃນໂລກ

ວັນທີ 7 ຕຸລາ, ຂະບວນການຊາວອິດສະລາມ ຮາມາດ, ກຳລັງກຳອຳນາດຢູ່ເຂດ ກາຊາ ໄດ້ເປີດການບຸກໂຈມຕີເຂົ້າ ອິດສະຣາແອນ, ເຂັ່ນຂ້າກ່ວາ 700 ຄົນ ແລະ ຈັບຕົວພົນລະເມືອງ ອິດສະຣາແອນ ກ່ວາ 100 ຄົນ. ເພື່ອໂຕ້ຕອບຄືນ, ລັດຖະບານ ອິດສະຣາແອນ ໄດ້ເປີດບັ້ນບຸກໂຈມຕີການທະຫານຄັ້ງໃຫຍ່ສຸດນັບແຕ່ປີ 1973 ເຂົ້າໃສ່ເຂດ ກາຊາ, ດ້ວຍຈຸດປະສົງ ດັບສູນກຳລັງຮາມາດ ຢ່າງສົມບູນ. ການປະທະກັນລະຫວ່າງຮາມາດ - ອິດສະຣາແອນ ຍັງຄົງສືບຕໍ່ຜັນແປໄປນັບມື້ນັບດຸເດືອດ, ເຮັດໃຫ້ກ່ວາ 20.000 ຄົນເສຍຊີວິດຢູ່ທັງ 2 ຝ່າຍ, ກໍ່ໃຫ້ເກີດສະພາບວິກິດການມະນຸດສະທຳທີ່ໜັກໜ່ວງ.

ການປະທະກັນລະຫວ່າງ ລັດເຊຍ - ຢູແກຼນ ກ້າວເຂົ້າສູ່ປີທີສອງດ້ວຍຄວາມດຸເດືອດທີ່ຍັງບໍ່ຫລຸດລົງເທື່ອ. ມາຮອດປະຈຸບັນ, ຍັງບໍ່ມີສັນຍານດ້ານການທູດໃດໆ ທີ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ລັດເຊຍ ແລະ ຢູແກຼນ ຈະດຳເນີນການເຈລະຈາເພື່ອຢຸດຕິການປະທະກັນ.

ບັນດາການປະທະກັນອື່ນໆທີ່ເກີດຂຶ້ນຢູ່ ຊູດັງ, ມຽນມາ, ເຢເມນ… ພ້ອມກັບເລື່ອງ ສປປ ເກົາຫຼີ ຍິງທົດລອງລູກສອນໄຟຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງນັ້ນ, ຫຼາຍປະເທດກໍ່ໄດ້ຍູ້ແຮງການລົງທຶນດ້ານການທະຫານ ເຊິ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ໂລກເຕັມໄປດ້ວຍຄວາມຂາດສະຖຽນລະພາບ. ການປະທະກັນເກີດຂຶ້ນຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ໄດ້ສົ່ງຜົນກະທົບຢ່າງໜັກໜ່ວງເຖິງຄວາມໝັ້ນຄົງທົ່ວໂລກ, ສົ່ງຜົນສະທ້ອນຢ່າງແຮງຕໍ່ເສດຖະກິດການເມືອງໂລກ.

2. ເສດຖະກິດທົ່ວໂລກຊັກຊ້າ, ມືດມົວ

(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

        ຜົນຮ້າຍຢ້ອນຫຼັງຈາກໂລກລະບາດໂຄວິດ -19, ບັນດາການປະທະກັນ, ຄວາມຂາດສະຖຽນລະພາບດ້ານການເມືອງຢູ່ຫຼາຍແຫ່ງໃນໂລກ ເຮັດໃຫ້ປີ 2023 ສືບຕໍ່ແມ່ນປີທີ່ເສດຖະກິດໂລກມືດມົວ. ການຄ້າສິນຄ້າຫລຸດລົງ, ໄພເງິນເຟີ້ເພີ່ມຂຶ້ນ, ໜີ້ສາທາລະນະຂອງຫຼາຍປະເທດເພີ່ມຂຶ້ນສູງ. ທະນາຄານໂລກ (WB) ຖືວ່າ: ການເຕີບໂຕຂອງເສດຖະກິດທົ່ວໂລກບໍ່ເກີນ 2,1%, ສ່ວນກອງທຶນເງິນຕາສາກົນ (IMF) ຄາດວ່າ ລະດັບການເຕີບໂຕຈະບັນລຸພຽງແຕ່ປະມານ 3% ເທົ່ານັ້ນ. ບັນດາຄວາມຫຍຸ້ງຍາກຍັງບໍ່ທັນສາມາດແກ້ໄຂໄດ້ ເຮັດໃຫ້ການຄາດຄະເນເສດຖະກິດໂລກປີ 2024 ອາດຈະມືດມົວກ່ວາ.

3. ວິນາດສະກຳ, ໄພທຳມະຊາດນັບມື້ນັບຮ້າຍແຮງກ່ວາ

(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

        ເຫດແຜ່ນດິນໄຫວຢູ່ ຕວກກີ, ຊີຣີ, ມາຣົກ, ອາບການິດສະຖານ ແລະ ຈີນ ເຮັດໃຫ້ນັບໝື່ນໆຄົນເສຍຊີວິດ; ໄພນ້ຳຖ້ວມຢູ່ ລີບີ ເຮັດໃຫ້ກ່ວາ 10.000 ເສຍຊີວິດ; ໄຟໄໝ້ປ່າ ຢູ່ ຮາວາຍ, ໄພແຫ້ງແລ້ງຢູ່ອາຊີ ກາງ… ປີ 2023, ກາຍເປັນປີທີ່ໄດ້ເກີດໄພທຳມະຊາດຫຼາຍ ແລະ ແມ່ນປີທີ່ມີອາກາດຮ້ອນທີ່ສຸດໃນປະຫວັດສາດ. ການປ່ຽນແປງຂອງດິນຟ້າອາກາດມີການຜັນແປຢ່າງຮ້າຍແຮງ ແລະ ສົ່ງຜົນກະທົບເຖິງທຸກໆປະເທດ, ເຊິ່ງຮຽກຮ້ອງໃຫ້ບັນດາການເຄື່ອນໄຫວພັດທະນາເສດຖະກິດ - ສັງຄົມ ຕ້ອງຄິດໄລ່ຊັ່ງຊາເຖິງຜົນຮ້າຍຢ້ອນຫຼັງ ທີ່ແກ່ຍາວຕໍ່ສິ່ງແວດລ້ອມ.

4. ເປີດກ້ວາງບັນດາອົງການຫຼາຍຝ່າຍ: ເພີ່ມທະວີບົດບາດຂອງບັນດາປະເທດ ພວມພັດທະນາ

(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

        ສະຫະພາບ ອາຟຣີກາ ໄດ້ຮັບເຂົ້າເປັນສະມາຊິກຂອງ G20 (ກຸ່່ມບັນດາພື້ນຖານໃຫຍ່ສຸດຂອງໂລກ) ທີ່ກອງປະຊຸມສຸດຍອດ G20 ທີ່ຈັດຂຶ້ນໃນວັນທີ 9 ກັນຍາ 2023 ຢູ່ ອິນເດຍ; ກຸ່ມ BRICS (ເຊິ່ງລວມມີ: ບຣາຊິນ, ລັດເຊຍ, ອິນເດຍ, ຈີນ, ອາຟຣີກາໃຕ້) ຕັດສິນໃຈຈະຮັບອີກ 6 ປະເທດເຂົ້າເປັນສະມາຊິກ ນັບແຕ່ຕົ້ນປີ 2024. ເລື່ອງບັນດາອົງການຫຼາຍຝ່າຍເປີດກ້ວາງນັ້ນ ໄດ້ຮັບຖືວ່າ ແມ່ນການກະທຳທີ່ສຳຄັນ, ສະແດງບົດບາດທີ່ນັບມື້ນັບເພີ່ມຂຶ້ນ ຂອງບັນດາປະເທດພວມພັດທະນາ ແລະ ບັນດາພື້ນຖານເສດຖະກິດຫາກໍ່ພົ້ນເດັ່ນ ໃນການຊຸກຍູ້ລັດທິຫຼາຍຝ່າຍ ແລະ ສ້າງຄວາມເປັນລະບຽບຮຽບຮ້ອຍທາງດ້ານເສດຖະກິດໂລກ ໃຫ້ເໝາະສົມກັບສະພາບການຕົວຈິງຂອງໂລກໃນປະຈຸບັນກ່ວາອີກ.

5. ກອງປະຊຸມສຸດຍອດ ອາເມລິກາ - ຈີນ: ມານະພະຍາຍາມຄວບຄຸມສົງຄາມຍຸດທະສາດ

(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

        ວັນທີ 15 ພະຈິກ, ທ່ານປະທານາທິບໍດີ ອາເມລິກາ Joe Biden ແລະ ທ່ານປະທານປະເທດ ຈີນ ສີຈິ້ນຜິງ ໄດ້ຈັດການພົບປະຄັ້ງສຸດຍອດ ແນໃສ່ຫລຸດຜ່ອນຄວາມເຄັ່ງຕຶງ ແລະ ຊອກຫາການຮ່ວມມືທີ່ແໜ້ນແຟ້ນກ່ວາ ເພື່ອຮັບມືກັບການປ່ຽນແປງຂອງດິນຟ້າອາກາດ. ນີ້ແມ່ນການພົບປະເຊິ່ງໜ້າລະຫວ່າງ ທ່ານປະທານາທິບໍດີ ອາເມລິກາ ແລະ ທ່ານປະທານປະເທດ ຈີນ ໃນໜຶ່ງປີມານີ້, ໃນສະພາບຄວາມເຄັ່ງຕຶງໃນການພົວພັນລະຫວ່າງ ອາເມລິກາ - ຈີນ ສືບຕໍ່ເພີ່ມຂຶ້ນ ຍ້ອນກ່ຽວຂ້ອງເຖິງບັນຫາ ໄຕ້ຫວັນ, ເຫດການ ອາເມລິກາ ຍິງໜ່ວຍບາລູນຂອງຈີນ ຕົກ ແລະ ບັນດາການປະທະກັນທີ່ກ່ຽວຂ້ອງດ້ານການຄ້າ, ເຕັກໂນໂລຊີຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ແລະ ຄວາມໝັ້ນຄົງທາງອິນເຕີເນັດ. ເຖິງວ່າ ບັນລຸໄດ້ການດັດປັບຫຼາຍພໍສົມຄວນແລ້ວ, ແຕ່ທ່າອ່ຽງແກ່ງແຍ້ງ, ຍາດແຍ່ງອິດທິພົນສົ່ງຜົນກະທົບລະຫວ່າງສອງປະເທດໃນທຸກຂົງເຂດ, ຢູ່ບັນດາພາກພື້ນສຳຄັນນັ້ນ ຄາດວ່າຈະສືບຕໍ່ເພີ່ມຂຶ້ນ.

6. ການກໍ່ລັດຖະປະຫານເກີດຂຶ້ນຢ່າງລຽນຕິດຢູ່ບັນດາປະເທດ ອາຟຣີກາ

(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

        ໃນເວລາພຽງໜຶ່ງປີ, ການກໍ່ລັດຖະປະຫານ 2 ຄັ້ງໂດຍກຳລັງການທະຫານນຳໜ້າໄດ້ເກີດຂຶ້ນຢູ່ ນີເຊ ແລະ ກາບົງ ໄດ້ເຊື່ອມຕໍ່ກະແສຟອງກໍ່ລັດຖະປະຫານຢູ່ ອາຟຣີກາ ທີ່ເກີດຂຶ້ນໃນຕະຫຼອດ 70 ປີຜ່ານມາ, ກໍ່ໃຫ້ເກີດຫຼາຍຜົນຕາມມາຢ່າງໜັກໜ່ວງ, ເຮັດໃຫ້ລະບອບອະທິປະໄຕຢູ່ທະວີບນີ້ ອ່ອນແອລົງ, ສົ່ງຜົນກະທ້ອນຫຍໍ້ທໍ້ເຖິງເສດຖະກິດ ແລະ ມີຄວາມສ່ຽງເກີດການກໍ່ການຮ້າຍເພີ່ມຂຶ້ນ. ຄວາມຂາດສະຖຽນລະພາບດ້ານການເມືອງ ຍິ່ງເຮັດໃຫ້ບັນຫາຄວາມທຸກຍາກອຶດຫິວ, ສະພາບຂາດຄວາມສະເໝີພາບທາງສັງຄົມ ນັບມື້ນັບຮ້າຍແຮງ. ອາຟຣີກາ ຍັງຕ້ອງປະເຊີນໜ້າກັບບັນດາສິ່ງທ້າທາຍ ຄື: ການປະທະກັນ, ການແບ່ງແຍກດ້ານເສດຖະກິດ, ຄວາມໝັ້ນຄົງ ແລະ ເຊື້ອຊາດຜິວພັນ.

7. ປັນຍາປະດິດ (AI) ພັດທະນາກະໂດດຂັ້ນ: ໂອກາດ ແລະ ຄວາມສ່ຽງ

(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

         ປີ 2023, ພາຍຫຼັງການພັດທະນາເລີ່ມຕົ້ນຂອງ Chat GPT, ບັນດາແອັບພຣີເຄຊັ່ນ ປັນຍາປະດິດ (AI) ຄື: Google Bard, Microsoft Bing, Whisper, Codex, Midjourney, DALL-E… ໄດ້ສ້າງການກະທົບແບບທີ່ບໍ່ເຄີຍມີມາກ່ອນເຖິງບັນດາຂົງເຂດຂອງຊີວິດການເປັນຢູ່ໃນໂລກ. ເຖິງວ່າ, ລັດຖະບານຂອງຫຼາຍປະເທດ ໄດ້ມານະພະຍາຍາມຫັນການຄຸ້ມຄອງ AI ເປັນນິຕິກຳແລ້ວກໍ່ຕາມ, ແຕ່ການພັດທະນາຢ່າງວ່ອງໄວຂອງ AI ຍັງເຮັດໃຫ້ເພີ່ມຄວາມວິຕົກວັງວົນ ກ່ຽວກັບຫຼາຍດ້ານທີ່ອາດຈະສົ່ງຜົນສະທ້ອນຫຍໍ້ທໍ້ເຖິງມະນຸດ ແລະ ສັງຄົມ, ນັ້ນແມ່ນການຂາດຄວາມໝັ້ນຄົງ, ການສໍ້ໂກງ, ຕົວະຍົວະທາງອິນເຕີເນັດ, ຄວາມວິຕົກວັງວົນ AI ອາດຈະບັນລຸຄວາມກ້າວໜ້າຄື ປັນຍາຂອງມະນຸດ ຫຼື ສະຫຼາດກ່ວາມະນຸດ. ເລື່ອງເຮັດແນວໃດໃຫ້ການພັດທະນາຂອງ AI ແມ່ນເພື່ອຮັບໃຊ້ຄວາມກ້າວໜ້າຂອງມວນມະນຸດ, ຈຳກັດຜົນກະທົບຫຍໍ້ທໍ້ຂອງເຕັກໂນໂລຊີນີ້ ແມ່ນສິ່ງທ້າທາຍໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງໂລກ.

8. COP28 ກັບຂໍ້ຕົກລົງປະຫວັດສາດກ່ຽວກັບເຊື້ອເພີງຟອກຊິວ

(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

        ວັນທີ 13 ທັນວາ 2023, ແມ່ນບາດກ້າວ “ປະຫວັດສາດ”, ໃນຂະນະທີ່ກອງປະຊຸມກ່ຽວກັບການປ່ຽນແປງຂອງດິນຟ້າອາກາດ ຄັ້ງທີ 28 (COP28) ຈັດຂຶ້ນຢູ່ ດູໄບ ໄດ້ຮັບຮອງເອົາຂໍ້ຕົກລົງພິເສດ ໂດຍຮຽກຮ້ອງຕ້ອງຫັນປ່ຽນການນຳໃຊ້ເຊື້ອເພີງຟອກຊິວ ໃນບັນດາລະບົບພະລັງງານຢ່າງຍຸຕິທຳ, ເປັນລະບຽບຮຽບຮ້ອຍ ແລະ ເໝາະສົມ, ກ້າວໄປເຖິງການຫລຸດຜ່ອນອາຍພິດລົງລະດັບ 0 ໃນປີ 2050, ເພີ່ມຂຶ້ນທົບ 3 ເທົ່າສະມັດຕະພາບພະລັງງານທົດແທນໃນທົ່ວໂລກ ໃນປີ 2030. ຂໍ້ຕົກລົງນີ້ໄດ້ຢັ້ງຢືນວ່າ: ມວນມະນຸດໄດ້ເປີດສັງກາດ ອຳລາການນຳໃຊ້ພະລັງງານຟອກຊິວ, ເພື່ອແນໃສ່ປົກປັກຮັກສາໜ່ວຍໂລກ ໃຫ້ຫລຸດພົ້ນອອກຈາກການເພີ່ມຂຶ້ນຂອງອຸ່ນຫະພູມໜ່ວຍໂລກ, ກັບບັນດາຜົນຮ້າຍຢ້ອນຫຼັງທີ່ເກີນການຄວບຄຸມ. ຂໍ້ຕົກລົງດັ່ງກ່າວ ໄດ້ຮັບຄວາມເຫັນດີເຫັນພ້ອມຈາກ 200 ປະເທດສະມາຊິກທີ່ເຂົ້າຮ່ວມ COP28, ແຕ່ບັນຫາຕໍ່ໄປ ນັ້ນແມ່ນບັນດາກະທຳທີ່ມີປະສິດທິຜົນເພື່ອປະຕິບັດ.

9. ອິນເດຍ ຕັ້ງຄວາມຫວັງສູງຢາກກາຍເປັນປະເທດມະຫາອຳນາດພິຊິດຈັກກະວານ

(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

        ວັນທີ 23 ສິງຫາ 2023, ເປັນຄັ້ງທຳອິດ, ຍານອາວະກາດຂອງ ອິນເດຍ ໄດ້ລົງຈອດຢູ່ຂົ້ວໃຕ້ຂອງ ດວງຈັນ ສຳເລັດຜົນ, ນຳ ອິນເດຍ ກາຍເປັນປະເທດທີ 4 ທີ່ລົງຈອດຢູ່ດວງຈັນ ຖັດຈາກ ອາເມລິກາ, ຈີນ ແລະ ໂຊວຽດ (ເກົ່າ) ແລະ ກໍ່ແມ່ນປະເທດທຳອິດທີ່ປະສົບຜົນສຳເລັດໃນການນຳຍານອາວະກາດລົງຈອດຢູ່ຂົ້ວໃຕ້ຂອງດວງຈັນ, ເຊິ່ງເປັນເຂດທີ່ໄດ້ຮັບຖືວ່າ ແມ່ນ “ເຂດມືດຂອງດວງຈັນ”. ຫຼັງຈາກນັ້ນ, ຄືວັນທີ 2 ກັນຍາ, ອິນເດຍ ພັດໄດ້ຍິງລູກສອນໄຟນຳຍານອາວະກາດຂຶ້ນໄປຄົ້ນຄ້ວາກ່ຽວກັບດວງຕາເວັນ. ບັນດາຜົນສຳເລັດດັ່ງກ່າວນີ້ ໄດ້ນຳ ອິນເດຍ ກາຍເປັນປະເທດມະຫາອຳນາດໃນຂົງເຂດອາວະກາດ.

10. ໂລກຜ່ານຜ່າໄລຍະໂລກລະບາດໂຄວິດ  - 19: ຜົນຕາມມາ ແລະ ບົດຮຽນ

(ພາບປະກອບຈາກ Reuters)

        ວັນທີ 5 ພຶດສະພາ, ອົງການອະນາໄມໂລກ (WHO) ໄດ້ປະກາດຢຸດຕິສະພາບສຸກເສີນທົ່ວໂລກສຳລັບ ໂລກລະບາດໂຄວິດ - 19. ນີ້ແມ່ນຂີດໝາຍທາງການ ເພື່ອຢຸດຕິວິກິດການການແພດທົ່ວໂລກ ທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນຮອບເວລາກ່ວາໜຶ່ງສະຕະວັດຜ່ານມາ, ພາຍຫຼັງ 3 ປີທີ່ເກີດໂລກລະບາດ. ກ່ວາ 765 ລ້ານກໍລະນີຕິດໂຄວິດ - 19 ນັບແຕ່ເວລາໂລກລະບາດເກີດຂຶ້ນ, ມີເກືອບ 7 ລ້ານຄົນເສຍຊີວິດ. ບັນດາຜົນຮ້າຍຢ້ອນຫຼັງທີ່ຮ້າຍແຮງຂອງໂລກລະບາດໂຄວິດ - 19 ໄດ້ຕັ້ງຄຳຖາມໃຫຍ່ໃຫ້ໂລກ ກ່ຽວກັບຄວາມສາມາດຂອງມະນຸດ ເມື່ອຮັບມືກັບໂລກລະບາດຄັ້ງໃຫຍ່ ແລະ ແກ້ໄຂບັນດາຜົນຮ້າຍຢ້ອນຫຼັງ ກ່ຽວກັບດ້ານເສດຖະກິດ, ສັງຄົມ, ການເມືອງ… ເຊິ່ງໂລກລະບາດກໍ່ຂຶ້ນ./.