ครูอวาง แนะนำวัถุดิบของขนมข้าวต้มมัดใหญ่

“น่าตื่นเต้น เพิ่งได้เห็นเป็นครั้งแรก คนห่อขนมใจเย็นมาก ”
คุณ พจนารถ แสงเดือนฉาย เจ้าหน้าที่นักการทูตของสถานทูตไทยประจำเวียดนามกำลังนั่งบนเสื่อกลางห้องรับแขกที่บ้านของครู เหงียน หงอก อวาง ที่วางวัตถุดิบสำหรับทำขนมข้าวต้มมัดใหญ่และ กำลังดูครู อวาง แนะนำวิธีการห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่อย่างตั้งใจ นอกจากนี้ก็มีคุณ Blake Nichols ชาวอเมริกันที่กำลังสอนภาษาอังกฤษในมหาวิทยาลัยการค้าต่างประเทศ คุณ สุมาลี แสงเดือนฉาย ภริยาของคุณ พจนารถ แสงเดือนฉาย พร้อมกับนักศึกษา 4 คนนั่งดูการสาธิตห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่เช่นกัน ทุกปี ก่อนตรุษเต๊ต 2-3 วัน ครู อวาง มักจะเชิญเพื่อนมิตรชาวต่างชาติมาเยี่ยมบ้าน แนะนำการห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่และฉลองตรุษเต๊ตกับครอบครัว “วัถุดิบสำหรับทำขนมข้าวต้มมัดใหญ่มีข้าวเหนียว ถั่วเขียว เกลือ พริกไทย เส้นตอกและใบตองจิง ถั่วเขียวนี้ต้มมาแล้ว ถั่วเขียวส่วนนี้ถูกปั่นให้เป็นขนาดพอเหมาะกับขนมข้ามต้มมัดใหญ่รูปสี่เหลี่ยม ส่วนขนมข้าวต้มมัดใหญ่รูปทรงกระบอกก็ต้องปั่นถั่วเขียวอีกแบบ ส่วนใส้ถั่วเขียวอีกแบบก็คือใส่ถั่วเขียวของหมู่บ้านจั่วหลาง เพราะนำถั่วเขียวไปต้มกับน้ำตาลเพื่อให้ได้ขนมข้าวต้มมัดใหญ่รสหวาน ส่วนเนื้อหมูต้องเลือกเนื้อหมู 3 ชั้นถึงจะอร่อย”

ครูอวาง ห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่แบบรูปทรงกระบอก

สำหรับชาวต่างชาติ การห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่เป็นสิ่งที่ยากมาก โดยเฉพาะเมื่อไม่มี block ใช้ห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่ ทุกคนช่วยกันทำ คนละไม้ละมือ คุณ สุมาลี ปลอกเส้นตอก คุณ พจนารถ แสงเดือนฉาย ตัดใบตองจิงและห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่ แต่นี่เป็นครั้งแรกที่ได้มีโอกาสห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่ เลยทำให้หน้าตาของขนมออกมาไม่เป็นรูปสี่เหลี่ยมเท่าไหร่ ส่วนคุณ Blake ที่อาศัยและทำงานในเวียดนามมาเวลา 4 ปีแล้วก็เคยทานขนมข้าวต้มมัดใหญ่ที่นักศึกษามอบให้ ซื้อที่โรงอาหารของมหาวิทยาลัยและไปซื้อที่ตลาด แต่นี่คือครั้งแรกที่เขามีโอกาสได้ห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่ด้วยตนเอง คุณ Blake ลองปอกก้านใบตองจริงถึง 2 ครั้ง แต่ก็ไม่สำเร็จ คุณ Blake เผยว่า “ผมได้ลองปอกก้านใบตองจิงและเห็นว่า ยากมาก กิจกรรมนี้น่าสนใจมาก ทั้งตื่นเต้นและแปลกใหม่ ทุกคนร่วมกันทำอย่างเป็นกันเอง ขั้นตอนที่ยากที่สุดในการทำขนมข้าวต้มมัดใหญ่คือการห่อขนมให้เหมือนตัวอย่าง แต่พอลงมือทำก็ต้องฝึกทำหลายครั้งกว่าจะทำได้ การทำขนมข้าวต้มมัดใหญ่คือเอกลักษณ์วัฒนธรรมที่งดงามของชาวเวียดนาม ผมชอบขนมข้าวต้มมัดใหญ่มาก ทำขนมนี้ ถ้าทำที่อเมริกาคงยากมาก เพราะต้องหาใบตองจิง”

ครูอวางและคุณ Blake

อาจเพราะความเป็นผู้หญิงจึงทำให้ขนมข้าวต้มมัดใหญ่ที่คุณ สุมาลี แสงเดือนฉาย ห่อนั้นมีรูปทรงที่สวยงามที่สุดเมื่อเทียบกับคนอื่นๆในกลุ่มที่เป็นผู้ชาย คุณ สุมาลี บอกว่า การห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่ไม่ยาก แต่การเตรียมวัตถุดิบนั้นเป็นขั้นตอนที่ยากที่สุด “ยากตอนเตรียมของ แต่พอเตรียมเสร็จแล้วมาห่อก็ไม่ยากแล้ว อย่างถั่วเขียวเราก็ต้องเลือกเม็ดสวย ๆ แล้วต้องล้างน้ำ ต้องเตรียมผสมน้ำตาล ส่วนข้าวก็ต้องแช่น้ำ เนื้อหมูก็ต้องหมักก่อน เพราะถ้าเตรียมไม่ดีขนมจะไม่อร่อย การเตรียมวัตถุดิบต้องพิถีพิถันและอาศัยความชำนาญในการห่อด้วย ถามว่ายากไหมก็ยากสำหรับคนที่ไม่เคยทำ เพราะห่อแล้วขนมที่ได้อาจไม่สวย แต่ถ้าห่อไปเรื่อย ๆ ก็จะเกิดความชำนาญ”

คุณ พจนารถ แสงเดือนฉาย

ถึงแม้การห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่จะยากมาก แต่ภายหลังการฝึกฝน 2 ชั่วโมง ทุกคนก็สามารถห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่ได้มากกว่า 40 อันเพื่อนำไปต้ม ในขณะที่รอข้าวต้มมัดใหญ่สุก ทุกคนก็คุยกันหลายเรื่องอย่างสนุกสนาน การห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่ของชาวเวียดนามในช่วงตรุษเต๊ตทำให้พวกเขาคิดถึงบรรยากาศฉลองปีใหม่ในประเทศตน “ประเทศสหรัฐอเมริกาเป็นประเทศที่มีอาหารทุกอย่างจากหลายทวีปทั่วโลก สำหรับชาวอเมริกัน วันคริสมาสต์และวันขอบคุณพระเจ้าก็คล้ายกับตรุษเต๊ตของคนเวียดนามเพื่อรำลึกถึงบรรพบุรุษ อาหารในวันขอบคุณพระเจ้ามีไก่ สลัดและมันฝรั่ง เป็นต้น ส่วนวันคริสมาสต์ ทุกคนจะไปซื้อของตกแต่งบ้านให้สวยงาม เวียดนามเป็นประเทศที่มีเกียรติประวัติวัฒนธรรมนับพันปี กิจกรรมห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่มีความหมายเพื่อให้ทุกคนไม่ลืมประเพณีที่ดีงามของประชาชาติ ช่วยให้สมาชิกในครอบครัวมีความสามัคคีและใกล้ชิดกันมากขึ้น”
“มีความคล้ายประเพณีไทย เพราะในช่วงออกพรรษาคนไทยก็จะทำข้าวต้มมัดไส้กล้วย ไส้ถั่ว”
“ส่วนใหญ่จะเป็นขนมที่มีชื่อเป็นสิริมงคล อย่างเช่น ขนมทองหยิบ ทองหยอด ฝอยทองเพื่อชีวิตร่ำรวย ส่วนขนมถ้วยฟูเพื่อให้ชีวิตเฟื่องฟู และเดี๋ยวนี้คนไทยนิยมซื้อขนมเหล่านี้มากกว่าทำเอง”
ครู อวาง รู้สึกยินดีเป็นอย่างมากที่ได้ต้อนรับแขกมาเยี่ยมบ้านและร่วมกันห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่กับครอบครัว นี่ก็เป็นโอกาสเพื่อประชาสัมพันธ์วัฒนธรรมเวียดนามในช่วงตรุษเต๊ตประเพณีให้เพื่อนมิตรชาวต่างชาติได้รู้จัก “ครอบครัวของผมมักจะห่อขนมข้าวต้มมัดใหญ่ทุกปี จริงๆแล้วก็ทานขนมข้าวต้มมัดใหญ่ไม่เยอะแต่ห่อขนมนี้เพื่อสร้างบรรยากาศฉลองตรุษเต๊ตเพื่อความสุขและให้ทุกคนไม่ลืมเกียรติประวัติของประชาชาติ สำหรับเพื่อนมิตรชาวต่างชาติ ผมเป็นครูสอนวิชาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศเกี่ยวกับสื่อสารมวลชนระหว่างประเทศ จึงรักเพื่อนมิตรชาวต่างชาติ ก็เช่นเดียวกันเมื่อเราไปต่างประเทศเพื่อศึกษาวัฒนธรรมของประเทศนั้น ผมเห็นว่า การแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมระหว่างประเทศต่างๆให้มีความใกล้ชิดมากขึ้นก็สามารถอาศัยอาหารของประเทศนั้นๆได้ โดยเฉพาะถ้ารู้วิธีการทำ การทำขนมข้าวต้มมัดใหญ่ไม่ยาก นี่คือกิจกรรมที่สะท้อนให้เห็นถึงเอกลักษณ์วัฒนธรรมของเวียดนาม ชาวต่างชาติถ้าอยากเรียนรู้เกี่ยวกับเวียดนามก็สามารถเริ่มต้นจากอาหาร เกียรติประวัติวัฒนธรรมและเขตโบราณสถานได้”

ทุกคนต่างก็แสดงความยินดีที่สามารถทำขนมได้สำเร็จ

หลังจากต้ม 12 ชั่วโมง ขนมข้าวต้มมัดใหญ่รูปสี่เหลี่ยมและรูปทรงกระบอกก็สุกดี และเมื่อเปิดฝาหม้อก็มีควันโขมงลอยขึ้นมาพร้อมกลิ่มหอมเฉพาะของขนมข้าวต้มมัดใหญ่ ซึ่งทุกคนต่างรู้สึกมีความสุขที่การทำขนมในวันนี้ประสบความสำเร็จ “ดิฉันชอบขนมแบบทรงกระบอกมากกว่าเพราะไม่ใหญ่มาก สามารถตัดแบ่งเป็นชิ้นขนาดพอดีคำเพื่อรับประทาน แต่แบบสี่เหลี่ยมจะใหญ่บางร้านที่ทำขายใส่ไส้น้อยและใส่ข้าวเยอะก็รู้สึกไม่อร่อย แต่ขนมข้าวต้มมัดแบบทรงกระบอกนี้น่าจะอร่อยกว่า กลิ่นหอม เค็มมัน ส่วนข้าวต้มมัดของไทยจะออกรสหวานและใช้ทานเป็นอาหารว่าง ”
เวลา 22.00 น. ทุกคนอำลากลับบ้าน ถึงแม้ต้องรอกว่า 10 ชั่วโมงเพื่อต้มขนมให้สุก แต่ทุกคนต่างก็แสดงความยินดีที่สามารถทำขนมได้สำเร็จและนัดเจอกันในวันตรุษเต๊ตเพื่อร่วมกับเพื่อนมิตรชาวเวียดนามอวยพรสิ่งดีๆในปีใหม่ 2017.