พวกเราเดินทางมาเยือนสวนปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซของนาย เหงียนวันเติม ในแขวงตื๊อเลียน กรุงฮานอยในเช้าวันหนึ่งใกล้ช่วงตรุษเต๊ตซึ่งเป็นช่วงที่สภาพอากาศในกรุงฮานอยกำลังหนาวจัดโดยอุณหภูมิลดลงเหลือ 8 องศาเซลเซียสและมีฝนตกปรอยๆ แต่ถึงกระนั้นจำนวนลูกค้าและนักท่องเที่ยวที่มาเยือนสวนปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซของนาย เติม ก็ไม่ได้ลดน้อยลง “ดิฉันชอบของแปลกๆและเป็นเอกลักษณ์จึงเลือกซื้อต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซเพื่อตกแต่งในบ้านในช่วงตรุษเต๊ต ดิฉันชอบซื้อต้นส้มจี๊ดมากกว่าดอกท้อเพราะมีอายุยืนกว่า ดิฉันซื้อต้นส้มจี๊ดที่มีรูปร่างเหมือนไก่ตัวผู้”

“ดิฉันมักจะเดินทางมาเที่ยวชมสวนดอกท้อและต้นส้มจี๊ดเมื่อวสันต์ฤดูเวียนมา ปีนี้  ดิฉันมาเที่ยวชมสวนต้นส้มจี๊ดในแขวงตื๊อเลียน บ้านของดิฉันมีพื้นที่เล็ก ดังนั้น ดิฉันชอบต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซเพื่อตกแต่งในห้องรับแขก”

สวนปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซของนาย เติม มีพื้นที่ 150 ตารางเมตร นี่คือสวนปลูกต้นส้มจี๊ดแห่งแรกที่ตั้งอยู่บริเวณสี่แยกที่เชื่อมถนนคอนกรีตกับสวนปลูกต้นส้มจี๊ดที่กว้างใหญ่ใกล้ริมฝั่งแม่น้ำแดง นาย เติม อายุ 60 ปีและเป็นรุ่นที่สองในครอบครัวที่ประกอบอาชีพปลูกต้นส้มจี๊ดของตื๊อเลียนซึ่งเขาปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซมาแค่ 3 ปีเท่านั้น ในสวนของเขามีต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซขนาดต่างๆเกือบ 200 ต้นโดยตั้งบนชั้นวางสูง 60 เซนติเมตร ต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซถูกปลูกในกระถางดินเผา สูง 20-40 เซนติเมตรโดยต้นหนึ่งจะมีผลแค่ 2-3 ลูกเท่านั้น มีต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซมีรูปร่างเหมือนมังกรเหินฟ้าและรูปร่างต่างๆที่สนน ราคาตั้งแต่ 5 แสนด่งถึงนับสินล้านด่งต่อต้น ในการพูดคุยเกี่ยวกับประสบการณ์ปลูกต้นส้มจี๊ดนับสิบปี นาย เติมได้เผยว่า“เมื่อก่อน ที่ดินของผมและครอบครัวอื่นๆใหญ่มาก แต่เผชิญกับปัญหาดินทรุดเนื่องจากอยู่ใกล้ริมฝั่งแม่น้ำแดงจึงทำให้ที่ดินลดน้อยลง  ปัจจุบัน จากกระบวนการพัฒนาเป็นตัวเมือง ประชาชนจากทุกสารทิศมาที่นี่ซื้อที่ดินเพื่ออาศัย ดังนั้นที่ดินก็ลดลง แต่พวกเราได้สร้างความเชื่อมโยงเพื่อร่วมกันพัฒนาและมีแนวคิดปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซเพื่อสอดคล้องกับกระบวนการนี้ เช่นเมื่อก่อน ต้นส้มจี๊ด 1 ต้นต้องปลูกในพื้นที่ 1 ตารางเมตรซึ่งขายได้ 5 แสนด่งแต่ปัจจุบันในพื้นที่ 1 ตารางเมตร ผมสามารถปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซได้ 5 ต้นและมีรายได้ตั้งแต่ 1 ล้านถึง 2 ล้านด่ง ปัจจุบัน ที่ดินน้อยลง พื้นที่ปลูกต้นส้มจี๊ดก็ลดลงจึงต้องหาทางปลูกต้นส้มจี๊ดที่สร้างรายได้สูงขึ้นเพื่อดำรงชีวิต ผู้ปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซในตื๊อเลียนมีเงินพอกินพอใช้และเก็บหอมรอมริบได้ ถ้าปลูกต้นส้มจี๊ด 100 ถึง 200 ต้นก็มีผลกำไร 1 ร้อย ถึง 2 ร้อยล้านด่งและเก็บเงินมาไม่กี่ปีก็มีเงิลปลูกบ้านได้”

การปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซได้สร้างคุณค่าทางเศรษฐกิจสูงกว่าการปลูกต้นส้มจี๊ดแบบดั้งเดิม ดังนั้น นอกจากครอบครัวของนาย เติมแล้วที่ตื้อเลียนก็มีอีกเกือบ 100 ครอบครัวได้พัฒนาตามแนวทางนี้ นาย เหงียนดิ่งต๊วน เจ้าของสวนปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซใกล้สวนของนาย เติมได้เผยว่า “ครอบครัวของผมปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซมาแล้ว 2 ปี เมื่อก่อน ผมปลูกต้นส้มจี๊ดแบบดั้งเดิม แต่ปัจจุบัน คอนโดถูกก่อสร้างมากมายและมีห้องชุดเล็กๆ ความต้องการใช้ต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซจึงมีมากมายไปด้วย ผมก็พัฒนาตามแนวทางนี้ ผมต้องไปหาผู้ที่มีประสบการณ์ในการปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซเพื่อศึกษาการดูแลการปลูกและการประชาสัมพันธ์เพื่อร่วมกันพัฒนา”

นอกจากรู้ประสบการณ์ในการปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซจากผู้ที่เคยปลูกมาก่อนแล้ว ผู้ปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซที่นี่ยังได้รับการช่วยเหลือจากสมาคมเกษตรกรแขวงตื๊อเลียน นาง โงถิหง่า นายกสมาคมเกษตรกรแขวงตื๊อเลียนได้เผยว่า“ต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซในตื้อเลียนมาจากต้นส้มจี๊ดแบบดั้งเดิม ในหลายปีมานี้ จากการพัฒนาเป็นตัวเมืองและการก่อสร้างอาคารหลายชั้นทำให้ที่ดินของหลายครอบครัวลดลง ดังนั้นความคิดริเริ่มของเกษตรกรที่ปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซในกระถางถือว่าดีมาก สำหรับสมาคมเกษตรกร นอกจากการช่วยให้เกษตรกรกู้เงินด้วยดอกเบี้ยต่ำจากธนาคารนโยบายสังคมและกองทุนให้การช่วยเหลือเกษตรกรแล้ว พวกเรายังให้การช่วยเหลือด้านวิทยาศาสตร์เทคโนโลยี การใช้ปุ๋ยและยากำจัดวัชพืช”

เมื่อก่อนที่ดินยังมีมาก ครอบครัวของนาย เติมและครอบครัวอื่นๆในตื้อเลียนซื้อกิ่งต้นส้มจี๊ดแล้วนำไปปลูก แต่ปัจจุบันเนื่องจากที่ดินลดลง ดังนั้นพวกเขาต้องซื้อต้นกล้าจากวันยาง จังหวัดฮึงเอียนที่ปลูกมาเป็นเวลา 1 ปีแล้วนำไปปลูกในกระถางอีก 1 ปีก็นำไปขาย แต่ในตอนแรกที่เริ่มปลูกต้นส้นจี๊ดมินิบอนซาย นาย เติมต้องประสบอุปสรรค์มากมาย“ตอนผมเปลี่ยนมาปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซ ผมประสบอุปสรรค์มากเพราะปรกติต้นส้นจี๊ดชอบพื้นที่กว้าง แต่เดี๋ยวนี้ต้องปลูกในกระถางถือว่ายากมาก นอกจากนั้น สภาพอากาศที่ร้อนมากจึงทำให้รากต้นส้มจี๊ดเป็นโรครากเน่า แต่ก็มีต้นส้มจี๊ดที่เจริญอย่างงอกงามผมได้ถอดประสบการณ์ เมื่อเทียบกับการปลูกต้นส้มจี๊ดแบบดั้งเดิม การปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซต้องใช้เทคนิคและความเชี่ยวชาญ เช่นการใช้ปุ๋ยต้องทำอย่างถูกต้อง”

ในจำนวนลูกค้าที่มาอุดหนุนสวนของนาย เติม พวกเราได้พบกับผู้สูงอายุหลายคน รวมทั้งคุณป้ามิงห์ อายุกว่า 60 ปีที่กำลังชมความงามของต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซ“เมื่อก่อน เกษตรกรที่นี่มักจะปลูกต้นส้มจี๊ดแบบดั้งเดิมที่มีรูปร่างเหมือนต้นสนขนาดใหญ่เพื่อตกแต่งในครอบครัวที่มีพื้นที่กว้างและสำนักงาน แต่แนวโน้มของลูกค้าในปัจจุบันคือนิยมต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซเพราะเหมะสมกับห้องรับแขก ดิฉันคิดว่า เกษตรกรที่นี่พัฒนาการปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซตามความนิยมของลูกค้าในปัจจุบัน”

เมื่อหวนมองอดีตที่มีชีวิตลำบากมากโดยต้องเร่ขายต้นส้มจี๊ดในถนนสายต่างๆ นาย เติม กล่าวว่า“เมื่อก่อน พวกเรามักจะนำต้นส้มจี๊ดไปขายในตลาด ห่างยา ฟานดิ่งฝุ่งและห่างเหลือก สำหรับต้นส้มจี๊ด 200 ต้นต้องได้รับการช่วยเหลือจากภรรยาและลูกซึ่งผมกังวลมากว่าจะขายยังไงให้หมด แต่เดี๋ยวนี้ไม่ต้องกังวล ลูกค้ามาถึงสวนและขายหมดที่สวนเลย  เมื่อก่อนผมขายต้นส้มจี๊ดในพื้นที่กรุงฮานอย แต่ปัจจุบัน ลูกค้าจากทั่วประเทศทั้งจากไซ่ง่อนหรือจังหวัดต่างๆในภาคเหนือ”

จากการหาแนวทางใหม่ให้แก่อาชีพปลูกต้นส้มจี๊ดมินิบอนไซ หลายครอบครัวในแขวงตื๊อเลียนเหมือนครอบครัวของนาย เติม ไม่เพียงแต่รักษาอาชีพปลูกต้นส้มจี๊ดที่มีมาช้านานของหมู่บ้านเท่านั้น หากยังสามารถค้ำประกันชีวิตที่มีความอิ่มหนำผาสุกมากขึ้นและแน่นอนว่า ในฤดูใบไม้ผลิปีนี้ ครอบครัวของเขาจะมีเสียงหัวเราะมากขึ้น.