ແຕ່ດົນນານມາແລ້ວ, ບັນດາຊົນເຜົ່າສ່ວນໜ້ອຍຢູ່ເຂດໄຕງວຽນ ໄດ້ດຳລົງຊີວິດຢູ່ເຂດປ່າພູສູງ, ຊີວິດການເປັນຢູ່ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນອີງໃສ່ທຳມະຊາດ, ຈາກນັ້ນ ກາຍເປັນຮີດຄອງປະເພນີ, ຄວາມເຫຼື້ອມໃສທີ່ເປັນມູນເຊື້ອຄື: ບູຊາເຈົ້າໄຟ, ເຈົ້ານ້ຳ, ເຈົ້າປ່າ, ເຈົ້າເຂົາ, ເຈົ້າຕົ້ນເຂົ້າ… ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນຈັດຕັ້ງພິທີກໍາ, ງານບຸນພາວະນາຂໍ ໃຫ້ດິນຟ້າອາກາດເອື້ອອຳນວຍຄວາມສະດວກ, ຕົ້ນໄມ້ໃບຫຍ້າຂຽວສົດງົດງາມ, ລະດູການເກັບກ່ຽວໄດ້ຮັບຜົນດີ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຊີວິດການເປັນຢູ່ໃນເຂດປ່າພູສູງ ຕ້ອງມີຄວາມໄດ້ຕ້ານທານກັບບັນດາສິ່ງທີ່ຜິດປົກກະຕິຂົມຂູ່ຈາກທຳມະຊາດ, ເຊິ່ງມັນຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີບັນດາຜູ້ທີ່ມີຄຸນນະທາດ, ມີບົດຮຽນ, ມີອິດທິພົນຊື່ສຽງ ເພື່ອສ້າງຄວາມສາມັກຄີໃນວົງຄະນະຍາດ ນຳຄຸ້ມບ້ານຜ່ານຜ່າທຸກໆຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ… ຈາກສິ່ງດັ່ງກ່າວ ຈຶ່ງແຕ່ງຕັ້ງຜູ້ນຳໜ້າບັນດາຄຸ້ມບ້ານ ເຊິ່ງໃນປັດຈຸບັນ ປະຊາຊົນໃນໝູ່ບ້ານໄດ້ເອີ້ນດ້ວຍຄວາມເຄົາລົບນັບຖື ແລະ ຄວາມຮັກແພງວ່າ ແມ່ນເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າ. ຄຸ້ມບ້ານໜຶ່ງອາດຂາດຕຳແຫນ່ງໃດຫນຶ່ງ ແຕ່ ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າແມ່ນຂາດບໍ່ໄດ້, ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າ ແມ່ນສູນກາງເຕົ້າໂຮມ, ຮັກສາຄວາມສາມັກຄີ, ແມ່ນຜູ້ກຳກັບບັນຊາທຸກການເຄື່ອນໄຫວໃນຊີວິດການເປັນຢູ່ ວັດທະນະທຳທາງດ້ານ ຈິດໃຈຂອງພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນໃນຄຸ້ມບ້ານ.

ພໍ່ເຖົ້າ ອາຮວິງ  ເປັນຄົນທີ່ມີຄວາມຊໍານານໃນຈັກສານ (baokontum.com.vn)

ກໍເຊັ່ນດຽວກັນກັບຊົນເຜົ່າອື່ນໆຢູ່ເຂດໄຕງວຽນ, ສຳລັບຊາວ ເຜົ່າບານາ ແລ້ວ, ອຳນາດສູງສຸດແມ່ນຮີດຄອງປະເພນີ, ໃນນັ້ນ ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າແມ່ນສັນຍາລັກແຫ່ງຄວາມທ່ຽງທຳ, ຊື່ກົງ, ແມ່ນຜູ້ຈັດການວຽກງານຕ່າງໆໃນບ້ານ. ປະຊາຊົນໃນບ້ານຕ້ອງຍອມຮັບທຸກໆການຈັດວາງ, ຊັບຊ້ອນຂອງເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າຢ່າງເດັດຂາດ. ທ່ານ ປອ ບູ່ຍວັນດ້າວ ອະດີດຫົວໜ້າສະຖາບັນ ວິທະຍາສາດສັງຄົມເຂດ ໄຕງວຽນ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:

        “ກ່ອນນີ້ໃນບັນດາຮີດຄອງປະເພນີຂອງຄຸ້ມບ້ານຊົນເຜົ່າ ບານາ ແລະ ຮີດຄອງປະເພນີນັ້ນ ແມ່ນສະແດງອອກໃນບົດບາດຂອງຜູ້ເປັນເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າ ໃນໜ່ວຍໄກ່ເກ່ຍທີ່ມີສະມາຊິກຫລາຍຄົນ. ອີງຕາມແຕ່ລະວຽກງານ ແລະ ແຕ່ລະກໍລະນີ ເຊິ່ງໜ່ວຍໄກ່ເກ່ຍພິຈາລະນາແກ້ໄຂ. ທ່າອ່ຽງລວມແມ່ນການໄກ່ເກ່ຍ ແລະ ມີບັນດາການສຶກສາອົບຮົມ, ຕັກເຕືອນ ໃນລະດັບໃດໜຶ່ງ ເພື່ອໃຫ້ຜູ້ກ່ຽວ ແລະ ຜູ້ກະທຳຜິດຖອດຖອນບົດຮຽນ”.

        ບັນດາເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າບໍ່ແມ່ນເທວະດາຟ້າແຖນ, ແຕ່ຍາມໃດກໍເປັນບ່ອນອີງທາງດ້ານຈິດໃຈໃຫ້ແກ່ທົ່ວວົງຄະນະຍາດ. ຮອດຕອນຄ່ຳ, ໃນເຮືອນຮ້ານທີ່ສະຫງົບງຽບ, ຕາມປົກກະຕິ ບັນດາຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່ຈະມາເຮືອນຂອງເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່ານັ່ງອ້ອມເຕົາໄຟເພື່ອໂອ້ລົມກັນ. ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າແມ່ນສູນເຕົ້າໂຮມຄວາມສາມັກຄີ, ແມ່ນສາງບົດຮຽນກ່ຽວກັບການຜະລິດ ແລະ ບົດຮຽນໃນການປະຕິພຶດ ການທັກທາຍ. ການຮັບມືກັບໄພທຳມະຊາດເມື່ອມີຟ້າຜ່າ, ນ້ຳຖ້ວມ, ຟ້າລົມຝົນຕົກແຮງ, ພາຍຸ, ພູເຈື່ອນ, ແມ່ນ້ຳບົກແຫ້ງ, ເມື່ອມີສັດຮ້າຍເຂົ້າມາທຳຮ້າຍປັ່ນປ່ວນ, ໄພແຫ້ງແລ້ງແກ່ຍາວ… ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າແມ່ນວັດຈະນານຸກົມສັບພະສິ່ງ, ຊ່ວຍໃຫ້ລູກຫຼານຮູ້ສິ່ງໃດດີ, ສິ່ງໃດຄວນ, ຮູ້ສິ່ງທີ່ຖືກທີ່ຜິດ ເພື່ອປະຕິບັດໃນບັນດາການພົວພັນລະຫວ່າງຄົນກັບຄົນ, ລະຫວ່າງຄົນກັບທຳມະຊາດ.

        ໃນຊີວິດປະຈຳວັນ, ຊາວເຜົ່າ ບານາ ຍາມໃດກໍຖືເອົາຮີດຄອງປະເພນີເປັນເຂັມຊີ້ທິດໃຫ້ແກ່ທຸກການເຄື່ອນໄຫວ… ວົງຄະນະຍາດອີງໃສ່ຮີດຄອງປະເພນີເພື່ອຕິດຕາມກວດກາເຊິ່ງກັນ ແລະ ກັນ. ສະມາຊິກຜູ້ໃດລະເມີດຮີດຄອງປະເພນີ ແມ່ນເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າອີງໃສ່ຕາມກົດນັ້ນເພື່ອພິຈາລະນາ ແລະ ເວລານັ້ນ ສະມາຊິກທຸກຄົນຕ້ອງເຄົາລົບ ແລະ ປະຕິບັດຕາມ. ແມ່ເຖົ້າ ເຮີດາມ ຊົນເຜົ່າ ບານາ ຢູ່ແຂວງ ຢາລາຍ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:

        “ມີບັນຫາຫຍັງທີ່ຕ້ອງການເຖິງການຕັດສິນສ່ວນລວມ ແມ່ນສະມາຊິກໃນໜ່ວຍໄກ່ເກ່ຍຈະເຕົ້າໂຮມກັນເພື່ອປຶກສາຫາລື. ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າຈະເປັນຜູ້ໄຈ້ແຍກຄວາມຖືກຄວາມຜິດ ຫຼື ວິທີແກ້ໄຂຄືດັ່ງກ່າວຖືກຫຼືບໍ່. ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າຈະແມ່ນຜູ້ຕັດສິນສະຫຼຸບຄືນການແກ້ໄຂວຽກງານຕ່າງໆ”.

        ຕາມທ່ານ ປອ ບູ່ຍວັນດ້າວ ແລ້ວ, ປັດຈຸບັນ ສານຮີດຄອງປະເພນີຂອງວົງຄະນະຍາດເຜົ່າ ບານາ ແມ່ນບໍ່ຄົງຕົວແລ້ວ, ຫາກມີພຽງແຕ່ໃນບົດບາດຂອງເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າ. ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າ ແມ່ນຜູ້ເຊື່ອມຕໍ່ລະຫວ່າງປະເພນີ ແລະ ປັດຈຸບັນ. ໃນຊຸມປີຜ່ານມາ, ບັນດາແຂວງຢູ່ເຂດໄຕງວຽນ ໄດ້ມີວິທີເຮັດດີຫຼາຍຢ່າງໃນການເສີມຂະຫຍາຍບົດບາດຂອງເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າ ຜູ້ມີອິດທິພົນຊື່ສຽງ ເພື່ອແນໃສ່ສ້າງລະບົບການເມືອງຂັ້ນຮາກຖານເປັນຢ່າງດີ. ໃນໄລຍະກວ່າ 30 ປີແຫ່ງການປ່ຽນແປງໃໝ່, ບົດບາດຂອງເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າຜູ້ມີອິດທິພົນຊື່ສຽງ ຢູ່ເຂດໄຕງວຽນ ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງ ແລະ ໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່; ແຕ່ລະຄຸ້ມ, ບ້ານລ້ວນແຕ່ໄດ້ຮັບການແນະນຳຄັດເລືອກເອົາ ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າ 1 ຫຼື 2 - 3 ຄົນ ສົມທົບກັບອຳນາດການປົດຄອງ ເພື່ອຂົນຂວາຍປະຊາຊົນ. ຖ້າຫາກກ່ອນນີ້, ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າພຽງແຕ່ມີໜ້າທີ່ໃນການເຫຼື້ອມໃສ ແລະ ຮັກສາຮີດຄອງປະເພນີນັ້ນ ແມ່ນປັດຈຸບັນ ບັນດາເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າຢູ່ເຂດໄຕງວຽນ ໄດ້ສົມທົບກັບລະບົບການເມືອງຂັ້ນຮາກຖານ ລະດົມກຳລັງໃຈ ປະຊາຊົນໃນບ້ານປະຕິບັດແຜນນະໂຍບາຍ, ນະໂຍບາຍຂອງພັກ, ກົດໝາຍຂອງລັດ ແລະ ການພັດທະນາເສດຖະກິດ - ສັງຄົມໃຫ້ເປັນຢ່າງດີ./.