Các rào cản thương mại liên quan đến cuộc chiến thuế quan và sự gia tăng bất ổn địa chính trị bắt đầu có tác động đến kinh tế thế giới, khiến triển vọng tăng trưởng trong năm nay kém khả quan hơn so với nhiều dự báo kinh tế đưa ra trước đó.

Trong báo cáo về triển vọng kinh tế thế giới mới nhất, công bố hôm 17/03, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu năm nay, xuống mức 3,1%, thấp hơn năm ngoái (3,2%) và có thể tiếp tục hạ xuống 3,0% vào năm sau.

Tác động của cuộc chiến thuế quan

Giải thích cho việc điều chỉnh dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu, OECD cho rằng nguyên nhân xuất phát từ các rào cản thương mại gia tăng ở một số quốc gia thuộc Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20), cũng như sự gia tăng bất ổn về địa chính trị và chính sách gây áp lực lên đầu tư và chi tiêu của hộ gia đình. Tổ chức này cũng dự báo lạm phát sẽ tiếp tục cao hơn dự kiến trước đây, khi chi phí sản xuất của nhiều nền kinh tế gia tăng vì các chuỗi cung ứng bị gián đoạn.

Biểu tượng của OECD. Ảnh: Getty Images

Theo Tổng thư ký OECD, ông Thomas Cormann, những thay đổi trong chính sách thương mại của Mỹ kể từ khi Tổng thống Donald Trump trở lại nắm quyền hôm 20/01, đặc biệt là việc khởi động cuộc chiến thuế quan với các đối tác kinh tế lớn, đang tạo ra những tác động to lớn đối với kinh tế toàn cầu, bao gồm cả kinh tế Mỹ. OECD dự báo tăng trưởng kinh tế Mỹ dự kiến sẽ chậm lại còn 2,2% trong năm nay, tiếp theo là 1,6% vào năm sau, giảm so với dự báo trước đó lần lượt là 2,4% và 2,1%. Trong trường hợp xảy ra một cuộc chiến thương mại toàn diện với nhiều đối tác, mức tăng trưởng của Mỹ có khả năng thấp hơn 0,7 điểm phần trăm so với dự kiến, trong khi các hộ gia đình Mỹ có thể phải chịu chi phí trực tiếp lên tới 1.600 USD/hộ.

Hai đối tác kinh tế lớn hàng đầu, và cũng là hai quốc gia láng giếng của Mỹ, là Canada và Mexico cũng chịu tác động tiêu cực bởi quyết định áp thuế 25% từ chính quyền Mỹ, nhất là Canada, khi dự báo mức tăng trưởng năm nay và năm sau chỉ khoảng 0,7%, so với dự báo trước đó là 2%. Khu vực đồng tiền chung châu Âu – Eurozone cũng dự báo chỉ tăng khoảng 1,0%, thấp hơn trước đó (1,3%) và có thể sẽ thấp hơn nữa nếu chính quyền cuộc chiến thuế quan giữa Mỹ và châu Âu leo thang, sau khi Liên minh châu Âu đáp trả thuế nhôm, thép của Mỹ. Trong khi đó, nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới là Trung Quốc tạm thời vẫn giữ mức dự báo tăng 4,8%, do lo ngại về xung đột thương mại với Mỹ hiện vẫn đang ở mức có thể kiểm soát. Đối mặt với tình trạng căng thẳng hiện nay, Tổng thư ký OECD nhấn mạnh xung đột thương mại không mang lại lợi ích cho bất kỳ nền kinh tế nào và kêu gọi các quốc gia gia tăng đối thoại thay vì sử dụng các hạn chế thương mại: “Thông điệp của tôi với các chính phủ trên khắp thế giới là: điều hết sức quan trọng cho tăng trưởng tương lai, cho việc nâng cao mức sống và gia tăng thu nhập của các hộ gia đình, đó là phải giữ các thị trường mở để có một thị trường toàn cầu hoạt động dựa trên các luật lệ của một hệ thống thương mại. Luôn có những vấn đề trong khi vận hành hệ thống thương mại toàn cầu nhưng cách tốt nhất để giải quyết là đối thoại và hợp tác quốc tế”.

Theo OECD ước tính, việc tăng các thuế quan song phương thêm 10 điểm phần trăm sẽ làm giảm khoảng 0,3 điểm phần trăm khỏi tăng trưởng toàn cầu vào năm thứ 2 và thứ 3, trong khi lạm phát toàn cầu trung bình sẽ cao hơn 0,4 điểm phần trăm trong 3 năm đầu tiên.

Bất ổn địa chính trị

Trong Báo cáo triển vọng kinh tế toàn cầu đưa ra cuối năm ngoái, OECD lạc quan thận trọng về tăng trưởng kinh tế toàn cầu nhưng vẫn nhấn mạnh đến các rủi ro liên quan đến bất ổn địa chính trị. Trong báo cáo mới, yếu tố này được OECD nhấn mạnh hơn khi cho rằng bên cạnh các rào cản thương mại thì sự không chắc chắn về địa chính trị là rủi ro chính với tăng trưởng toàn cầu. Chia sẻ quan điểm này, bà Rebecca Christie, chuyên gia tại Viện Brugel ở Brussels (Bỉ) cho rằng châu Âu chưa xây dựng được chiến lược ứng phó phù hợp với chính sách mới từ Mỹ, cụ thể là mới chạy theo phản ứng với các động thái từ Mỹ chứ không xác định được một kế hoạch dài hơi. Bà Rebecca Christie nhận định: “Chúng ta cần phải nhìn vào những hành động thực sự của ông ấy (Donald Trump) chứ không phải là phản ứng với mọi điều ông ấy nói rằng sẽ diễn ra. Với châu Âu, điều cần làm là phải lựa chọn điều gì thực sự là lợi ích của châu Âu chứ không phải là các phản ứng tức thì”.

Trong khi đó, các diễn biến gần đây liên quan đến cuộc xung đột Nga-Ukraine và cách thức chính quyền Mỹ giải quyết cuộc xung đột này cũng tạo nên bầu không khí chắc chắn đối với giới kinh doanh tại châu Âu. Theo ông Oliver Roth, đến từ tập đoàn dịch vụ tài chính ODDO BHF có trụ sở tại Paris (Pháp), việc chính quyền Mỹ thúc đẩy các đối thoại trực tiếp với phía Nga ở cấp cao nhất để tìm cách giải quyết xung đột Nga-Ukraine là một tín hiệu tích cực, nhưng sự kỳ vọng của thị trường có thể phản tác dụng nếu các hoạt động ngoại giao này không tạo nên đột phá: “Cả thế giới nhìn vào cuộc điện đàm giữa ông Donald Trump và Tổng thống Nga, Vladimir Putin bởi nó không chỉ quan trọng về mặt chính trị với người dân Ukraine mà còn có thể là một bước tiến lớn dẫn đến sự ổn định về kinh tế tại châu Âu, nếu như các bên ít nhất đạt được một thỏa thuận ngừng bắn ban đầu”.

Theo giới quan sát, do khả năng sớm chấm dứt các chính sách thuế quan đáp trả lẫn nhau giữa Mỹ và các đối tác kinh tế là tương đối thấp, việc kéo dài các bất ổn địa chính trị sẽ khiến tăng trưởng toàn cầu chịu tác động lớn hơn nữa trong thời gian tới.