Việt Nam vừa chính thức hoàn tất thủ tục lưu chiểu hải đồ và danh sách tọa độ địa lý liên quan đến đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải tại Vịnh Bắc Bộ, sau khi được Liên hợp quốc thông báo và đăng tải tại trang web của tổ chức này. Sự kiện này không chỉ đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc khẳng định chủ quyền quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế, mà còn thể hiện sự chủ động của Việt Nam trong việc củng cố nền tảng pháp lý theo đúng luật pháp quốc tế.

Bản đồ minh họa đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam trong vịnh Bắc bộ - Ảnh: Bộ ngoại giao

Trong thông báo ngày 12/3 của Tổng Thư ký Liên hợp quốc gửi các nước thành viên nêu rõ vào ngày 7/3, Việt Nam đã tiến hành lưu chiểu với Liên hợp quốc hải đồ cùng với danh sách tọa độ địa lý các điểm xác định đường cơ sở thẳng cho lãnh thổ đất liền ở Vịnh Bắc Bộ và ranh giới ngoài lãnh hải tại khu vực này. Điều này hoàn toàn phù hợp với khoản 2 điều 16 của Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982).

Thông tin chi tiết cũng được đăng tải ngay trên trang web của Liên hợp quốc tại địa chỉ www.un.org/Depts/los và được đăng tải trong ấn phẩm chính thức mang tên "Bản tin Luật Biển" của Liên hợp quốc.

Sự cần thiết của việc xác định đường cơ sở trong Vịnh Bắc Bộ

Trước khi công bố đường cơ sở trong Vịnh Bắc Bộ, đường cơ sở ven bờ lục địa của Việt Nam được xác định theo Tuyên bố Chính phủ ngày 12/11/1982 về đường cơ sở, nối liền 11 điểm tại các điểm nhô ra xa nhất của các đảo ven bờ và bờ biển Việt Nam, từ Điểm 0 đến Điểm A11. Trong đó, điểm “0” nằm trên ranh giới phía Tây Nam của vùng nước lịch sử giữa Việt Nam và Campuchia; điểm cuối cùng là điểm A11 nằm ở đảo Cồn Cỏ, tỉnh Quảng Trị. Vào thời điểm ra Tuyên bố năm 1982, Việt Nam chưa xác định đường cơ sở trong Vịnh Bắc Bộ. Theo Điều 8 của Luật biển năm 2012, Chính phủ sẽ xác định và công bố đường cơ sở ở những khu vực chưa có đường cơ sở.

Trong thực tiễn, đối với quốc gia ven biển nói chung và Việt Nam nói riêng, việc không quy định cụ thể đường cơ sở dẫn tới việc chưa xác định ranh giới và phạm vi các vùng biển, gây khó khăn cho công tác quản lý và  thực thi pháp luật trên biển trong xử lý các vụ việc liên quan đến xuất nhập cảnh, dịch tễ, buôn lậu, đặc biệt đối với các vụ việc có yếu tố nước ngoài.

Với việc xác định đường cơ sở, quốc gia ven biển có thể xác lập rõ phạm vi của các vùng biển, vừa đảm bảo quyền lợi chính đáng của quốc gia đó, vừa tôn trọng quyền của các quốc gia khác trên cơ sở phù hợp với luật pháp quốc tế. Trong bối cảnh nhu cầu quản lý và phát triển kinh tế biển ngày càng tăng, việc Việt Nam hoàn thiện hệ thống đường cơ sở là cần thiết và sẽ góp phần hoàn thiện và làm rõ ranh giới và phạm vi các vùng biển của Việt Nam theo luật pháp quốc tế.

Sự phù hợp luật pháp quốc tế của đường cơ sở Việt Nam

Hệ thống đường cơ sở của Việt Nam trong Vịnh Bắc Bộ được xác định theo hai phương pháp là đường cơ sở thẳng và đường cơ sở thông thường.

Đường cơ sở của lãnh thổ đất liền, ven biển trong Vịnh Bắc Bộ được xác định theo phương pháp đường cơ sở thẳng do địa hình tự nhiên ven bờ biển Vịnh Bắc Bộ ở phía biển của Việt Nam có hình dạng khúc khuỷu, lồi lõm, có các đảo chạy dọc bờ biển; cùng với các đảo, đá nhỏ ngoài cùng của Vịnh Hạ Long tạo thành chuỗi đảo. Với đặc điểm địa lý và tự nhiên này, đường cơ sở của lãnh thổ đất liền của Việt Nam trong Vịnh Bắc Bộ được xác định phù hợp với điều 7 UNCLOS 1982. Nội dung điều 7 UNCLOS 1982 quy định phương pháp đường cơ sở thẳng có thể áp dụng đối với địa hình bờ biển không ổn định, hoặc ở bờ biển khoét sâu, lồi lõm hoặc nếu có chuỗi đảo nằm sát ngay hoặc chạy dọc bờ biển; tuyến các đường cơ sở không được đi chệch quá xa hướng chung của bờ biển, và các vùng biển ở bên trong các đường cơ sở này phải gắn với đất liền đủ đến mức đạt được chế độ nội thuỷ.

Ở Bạch Long Vĩ, Việt Nam áp dụng đường cơ sở thông thường bằng việc xác định ngấn nước thấp nhất khi thuỷ triều xuống. Cách áp dụng này hoàn toàn phù hợp với quy định tại điều 5 UNCLOS 1982 khi xác định đường cơ sở thông thường dùng để tính chiều rộng lãnh hải là ngấn nước triều thấp nhất dọc bờ biển.

Việc Việt Nam áp dụng hai phương pháp đường cơ sở thẳng và đường cơ sơ thông thường cũng phù hợp điều 14 UNCLOS 1982, quy định quốc gia ven biển, tuỳ theo hoàn cảnh khác nhau, có thể vạch ra các đường cơ sở theo một hay nhiều phương pháp được quy định tại điều 5 và điều 7 UNCLOS 1982. Như vậy, điều này thể hiện lập trường nhất quán của Việt Nam trong việc tuân thủ, tôn trọng UNCLOS 1982 như “Hiến pháp của biển và đại dương”. Việc xác định đường cơ sở trong Vịnh Bắc Bộ của Việt Nam phù hợp với các cam kết của Việt Nam, không ảnh hưởng đến các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia hoặc là thành viên, bao gồm UNCLOS và Hiệp định Phân định Vịnh Bắc Bộ.