(VOV5) - Có một xu hướng trong các sáng tác của Nguyễn Thị Minh Ngọc, là "người phụ nữ thức tỉnh trước những cái bẫy của chủ nghĩa lãng mạn".
Nhà văn, nhà biên kịch, đạo diễn Nguyễn Thị Minh Ngọc vừa ra mắt tuyển truyện ngắn “Hồ nước mùa xuân” (Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam phát hành năm 2025).
Buổi giao lưu từ xa với tác giả hiện đang sinh sống và làm việc tại Mỹ, với chủ đề “Người nữ kể chuyện - trên giấy, trên màn ảnh, trên sân khấu”, cùng những cảm nhận, ý kiến phân tích của tiến sĩ Bùi Trân Phượng và tiến sĩ Nguyễn Thị Minh giúp bạn đọc có thêm những góc nhìn mới mẻ về tác phẩm và bút pháp của nữ tác giả.
Nghe âm thanh bài tại đây qua giọng đọc PTV Hồng Huệ:
 Quang cảnh buổi giao lưu ra mắt sách - Ảnh:Thu Nguyễn |
Tiến sĩ Bùi Trân Phượng cho rằng, điều thu hút từ những truyện ngắn đầu tiên của Nguyễn Thị Minh Ngọc cho đến quyển sách mới ra: "Đây là một cuốn sách dữ dội, nhưng nó dữ dội như nhiều tác phẩm khác của bà. Trong tác phẩm của Minh Ngọc đan xen nhiều yếu tố khác biệt nhau nhưng lại hòa quyện vào nhau một cách tự nhiên như nước chảy. Tôi ví dụ trong truyện ngắn Minh Ngọc, có những câu chuyện của những con người cá nhân, trong những cái riêng tư nhất của cá nhân người đó, trong những đặc thù nhất của cá nhân đó …Nhưng mặt khác ngoài cái riêng tư của một nhân vật, chúng ta còn được thấy cả một xã hội miền Nam trước 75, vài năm sau, rồi hàng chục năm sau 75, rồi chúng ta thấy rộng hơn con người trong chiến tranh, con người hậu chiến, vv và vv… cái không chỉ riêng Việt Nam, mà thế giới nhiều nơi có. Trong tác phẩm của Minh Ngọc thường có những nét đặc biệt, những cá tính rất dữ dội nhưng được mô tả một cách rất nhẹ nhàng, cứ như không. Tôi thích sự mâu thuẫn đó bởi vì cuộc đời vốn dĩ là như thế.” - TS Bùi Trân Phượng nói.
 Nhà văn Nguyễn Thị Minh Ngọc tham gia cuộc giao lưu với bạn đọc bằng hình thức trực tuyến. - Ảnh: Thu Nguyễn |
Những nhân vật trong truyện ngắn Nguyễn Thị Minh Ngọc đa phần là nhân vật nữ. Trong rất nhiều những nhân vật nữ đa dạng đó, theo nhà văn, nếu có một mẫu số chung chung thì đó sẽ là "các nhân vật của mình luôn có một sự ngộ nhận và thường bất đồng ngôn ngữ, giữa các tính cách khác nhau trong một gia đình, sự bất đồng, xung đột với hoàn cảnh xung quanh, gia đình và xã hội ...nhưng mà rồi họ cũng thu xếp để có thể sống được.”
Nói về người nữ ở trong những câu chuyện của Nguyễn Thị Minh Ngọc, Tiến sĩ, dịch giả Nguyễn Thị Minh nhận xét: Nhân vật nữ trong các tác phẩm của Nguyễn Thị Minh Ngọc có những nghề nghiệp đa dạng như nghệ sĩ hay người làm nước mắm, v.v. nhưng họ thể hiện ý thức về giá trị bản thân và khẳng định bản sắc riêng của mình, thay vì chỉ được định danh mặc định qua mối quan hệ với người đàn ông. Các nhân vật nữ trong tác phẩm của Nguyễn Thị Minh Ngọc thường chống lại những khuôn mẫu.
"Có một điều rất đáng chú ý trong sáng tác của Nguyễn Thị Minh Ngọc, là rất nhiều từ khóa có tính chất xuyên suốt trong sáng tác của chị. Như ở trong truyện Hải Nguyệt, từ khóa chẳng hạn như “sống đời của mình”. Các nhân vật nữ của của Nguyễn Thị Minh Ngọc có xu hướng chống lại chủ nghĩa lãng mạn trong tình yêu đôi lứa. Chủ nghĩa lãng mạn là một sản phẩm của văn hóa đại chúng và đặc biệt là những sản phẩm của xã hội gia trưởng (có từ trong chuyện cổ tích trở đi, chuyện cổ tích luôn kết thúc là hoàng tử sẽ giải thoát cho công chúa, kết thúc phải là một hôn lễ.. Và những câu chuyện cổ như vậy ảnh hưởng đến cả phim vv) … Với các sáng tác của Nguyễn Thị Minh Ngọc, tôi cho rằng có một xu hướng lành mạnh: đó là người phụ nữ thức tỉnh trước những cái bẫy của chủ nghĩa lãng mạn. Điều này sẽ thấy rõ ở lựa chọn của các nhân vật nữ, hoặc là nhận thức của các nhân vật nữ khi họ đối diện với những mô hình của các quan hệ, hoặc đối diện với những người yêu, người tình, người chồng vv...” - TS Nguyễn Thị Minh nói.
 TS Nguyễn Thị Minh nói về những đặc điểm của nhân vật trong truyện ngắn Nguyễn Thị Minh Ngọc. |
Điểm đặc biệt, trong những câu chuyện Nguyễn Thị Minh Ngọc kể, có những nhân vật lấy mẫu thật từ ngoài đời. Bà cho biết, dù đó là nhân vật chính hay phụ, bà cũng rất tâm đắc khi tái hiện những nhân vật từ ngoài đời đưa vào truyện. Nhưng điều khác biệt của một người kể chuyện, dù ở loại hình nghệ thuật nào, kể cả trong viết văn, theo bà, là làm sao phải giữ được tính độc đáo. Có những điều người khác viết rồi, nhưng khi nhà văn chạm vào đề tài đó, người đọc sẽ thấy một cái gì khác biệt.
Nghệ sĩ ưu tú Vũ Xuân Trang và diễn viên, nghệ sĩ lồng tiếng Huỳnh Thiện Trung là những người đã tham gia thực hiện những tác phẩm của Nguyễn Thị Minh Ngọc, chia sẻ: Tác giả thường sử dụng kỹ thuật "tảng băng" trong việc xây dựng các nhân vật, chỉ phơi bày một phần nhìn thấy được, để độc giả tự khám phá và cảm nhận những ý nghĩa sâu sắc ẩn bên dưới. Trong quá trình chuyển thể các tác phẩm của Nguyễn Thị Minh Ngọc sang sân khấu và điện ảnh, các nghệ sĩ gặp phải thách thức lớn là làm sao để tìm được ngôn ngữ, hình ảnh phù hợp để truyền tải được thông điệp và ý nghĩa mà tác giả muốn gửi gắm.
Nhà văn Nguyễn Thị Minh Ngọc tâm sự, có một thời gian dài, bà phải tạm ngưng viết văn vì các deadline bên sân khấu và điện ảnh. Bà vẫn thèm được từ chối với các dự án của hai nghệ thuật tổng hợp kia để tập trung viết văn. Khi đơn độc với những trang viết, bà được “là mình” hơn: “Điều mình thích nhất vẫn là viết văn, bởi vì được độc lập. Đó là lý do bắt buộc phải ra đời Hồ nước mùa xuân để tự nhắc lại với mình là: mình không được đánh mất chính mình.”
Khi độc giả hỏi: “Trong khi “Hồ nước mùa xuân” đã tái hiện những mảnh đời, những nỗi đau và khát khao sống đầy thực tế, liệu chúng ta có đang đánh đổi cái hồn của con người để đổi lấy những tác phẩm bề ngoài lộng lẫy nhưng hư ảo? Chúng ta có đồng ý rằng nếu nghệ thuật chỉ dừng lại ở sự thương mại hóa và vẻ bề ngoài thì liệu có đang tự biến những trải nghiệm sống chân thật thành những câu chuyện đánh bóng, mất đi sự sắc sảo của hiện thực?”, nhà văn Nguyễn Thị Minh Ngọc nói: “Dù với nội dung gì và hình thức ra sao, tôi tin mình cũng như nhiều đồng nghiệp ở khắp nơi trên thế giới đều muốn hiến tới “chân - thiện - mỹ”. Một khán giả lão thành ở Hà Nội khi xem phim Song Lang xong đã nói với tôi, khi biết nó bị thất thu, đừng buồn cô ạ, bởi vì đây là loại tác phẩm dành cho những tri âm. Chúng tôi đang hy vọng rằng phim Quán Kỳ Nam, phim sắp tới của Leon đạo diễn và là đồng là tác giả với tôi sẽ được nhiều lứa tuổi đón nhận nồng nhiệt hơn, vì mọi người khi soi vào đó, sẽ thấy thấp thoáng phận đời của mình.”
“Nửa thế kỷ sáng tác, 21 truyện ngắn được tuyển chọn trong tập sách này của Nguyễn Thị Minh Ngọc dường như tập trung vào những điều bất toàn; những dang dở phận người. Truyện nào cũng xao xác buồn…Những người phụ nữ trong truyện của Nguyễn Thị Minh Ngọc khao khát hạnh phúc nhưng lại khước từ cái bình thường đến tầm thường của hạnh phúc. Vì thế, “Hồ nước mùa xuân” của bà không hề phẳng lặng mà như có chứa bão..." - Nhà nghiên cứu, phê bình văn học Nguyễn Thị Tịnh Thy